علی رغم هشدارهای سلامتی درباره ی آفتاب سوختگی، بسیاری از افراد هنوز پوست خود را در معرض اشعه ی سوزاننده ی خورشید قرار می دهند. در یک پژوهش بزرگ، بیش از یک سوم بزرگسالان و حدوداً ۶۰ درصد کودکان و نوجوانان در آمریکا گزارش کردند که حداقل یک بار در طول سال دچار آفتاب سوختگی می شوند.
سالها در معرض نور خورشید بودن، می تواند باعث چین و چروک و لکه های پیری زودرس شود و احتمال ابتلای شما به سرطان پوست را افزایش دهد. شما می توانید اقدامات ساده ای انجام دهید تا اگر قرار است به مدت طولانی در معرض آفتاب بمانید، از آفتاب سوختگی در امان بمانید.
چه چیزی موجب آفتاب سوختگی می شود؟
به احتمال زیاد شما اطلاعات اولیه ای در مورد آفتاب سوختگی دارید. وقتی پوست شما برای مدتی در معرض آفتاب باشد، در نهایت می سوزد و به رنگ قرمز در می آید. ولی زیر پوست، اوضاع مقداری پیچیده تر می شود.
خورشید، سه طول موج اشعه ی فرابنفش تولید می کند:
- UVA
- UVB
- UVC

نور UVC به سطح زمین نمی رسد. اما اشعه های UVA و UVB می توانند به عمق پوست برسند و موجب آسیب های پوستی شوند. نوزادان و کودکان به اشعه ی UV حساس تر هستند. آفتاب سوختگی می تواند آشکارترین علامتی باشد که نشان می دهد شما به مدت طولانی در معرض آفتاب نشسته اید.
اما آفتاب سوختگی همیشه قابل مشاهده نیست. نور فرابنفش در زیر سطح پوست می تواند DNA شما را تغییر دهد و منجر به پیری پوست زودرس شود. به مرور زمان، آسیب DNA می تواند منجر به سرطان های پوست از جمله ملانوم کُشنده شود.
زمان شروع آفتاب سوختگی به عوامل زیر بستگی دارد:
- نوع پوست شما
- حساسیت به آفتاب
- مدت زمان قرار گرفتن در معرض آفتاب
با اینکه افرادی با پوست روشن تر، معمولاً سریع تر آفتاب سوخته می شوند، افرادی با پوست قهوه ای و سیاه نیز ممکن است بسوزند. مشاهده ی آفتاب سوختگی روی پوست تیره تر می تواند سخت تر باشد، اما هنوز می تواند باعث آسیب رساندن به پوست مانند چین و چروک و تیرگی شود و خطر سرطان پوست را افزایش دهد.
انواع آفتاب سوختگی
چند نوع آفتاب سوختگی وجود دارد. نوع آفتاب سوختگی شما به عمق آسیب اشعه ی فرابنفش روی پوست شما بستگی دارد:
آفتاب سوختگی درجه یک:
این نوع رایج، به لایه ی خارجی پوست شما آسیب می رساند. اغلب مواقع این نوع سوختگی در عرض یک هفته خود به خود بهبود پیدا می کند.

آفتاب سوختگی درجه دو:
نوع دیگر آفتاب سوختگی شایع، به لایه ی میانی پوست آسیب می رساند و می تواند باعث تاول زدن شود. بهبودی این نوع آفتاب سوختگی هفته ها طول می کشد و شما ممکن است برای آن نیاز به درمان داشته باشید.
آفتاب سوختگی درجه سه:
این نوعِ نادر باعث آسیب شدید به تمام لایه های پوست و همچنین لایه ی چربی زیر پوست می شود. این شرایط، اورژانسی است و فوراً به درمان نیاز دارد. اغلب مواقع، آتش یا مواد شیمیایی نیز باعث سوختگی های درجه سه می شوند.
علائم آفتاب سوختگی چه مواردی هستند؟
وقتی پوست شما آسیب می بیند، بسته به رنگ خود، ممکن است قرمز شود و آسیب ببیند. شما حتی ممکن است احساس کنید که آنفلوانزا دارید و علائمی شبیه به تب همراه با لرز، حالت تهوع، سردرد و ضعف داشته باشید. چند روز بعد، پوست شما شروع به لایه برداری و خارش می کند و بدنتان سعی می کند خود را از سلول های آسیب دیده با نور خورشید خلاص کند.
چگونه می توان آفتاب سوختگی را درمان کرد؟
هدف از درمان آفتاب سوختگی، حمله به سوختگی از دو جبهه یعنی تسکین پوست قرمز و ملتهب و در عین حال کاهش درد می باشد. چند درمان خانگی برای آفتاب سوختگی عبارتند از:

کمپرس ها:
از کمپرس سرد روی پوست استفاده کنید یا حمام آب سرد بگیرید تا سوختگی را تسکین دهید.
کرم ها یا ژل ها:
برای رفع آفتاب سوختگی خود، به آرامی ژل یا کرم حاوی مواد زیر را روی پوست خود بمالید:
- منتول
- کامفور
- آلوئه ورا: از ژلی با آلوئه ورای ۹۰ درصد استفاده کنید یا گیاه آلوئه ورا را مستقیماً روی پوست استعمال کنید. در مناطق گرمسیر، از آلوئه ورا به عنوان درمانی برای آفتاب سوختگی استفاده می شود. این ژل، پوست آسیب دیده را تسکین می دهد، زیرا ضدالتهابی است و می تواند از عمیق شدن سوختگی پیشگیری کند.
- هیدروکورتیزون ۱ ٪: اگر هیچ یک از این موارد را ندارید، از یک لوسیون مرطوب کننده استفاده کنید که حاوی الکل نمی باشد. قرار دادن کرم در یخچال، باعث می شود که با استعمال آن روی پوست آفتاب سوخته، حس بهتری پیدا کنید.
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی: داروهایی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن می توانند ورم و درد آفتاب سوختگی را در تمام بدن تسکین دهند.
- از ترکاندن تاول های آفتاب سوختگی خودداری کنید. آنها را به حال خود بگذارید تا بهبود پیدا کنند و با پزشک خود در مورد تاول هایی که بسیار بزرگ یا دردناک می شوند، صحبت کنید.
- بدن خود را هیدراته نگه دارید: مقدار زیادی آب و مایعات دیگر بنوشید تا بدنتان کم آب نشود.
- از قرار گرفتن در معرض نور خورشید جلوگیری کنید: تا زمانی که آفتاب سوختگی کامل خوب شود، از نور خورشید دور بمانید.

عوارض آفتاب سوختگی
اگر مرتب دچار آفتاب سوختگی می شوید، خطر بروز عوارض سلامتی دیگر را افزایش می دهید، برخی از این مشکلات عبارتند از:
پیری پوست زودرس:
که علائم آن شامل موارد زیر می شوند:
- چین و چروک ها
- افتادگی پوست
- کک و مک، معمولاً روی شانه ها و صورت
- رگ های قرمز روی گوش ها، بینی و گونه ها
- نقاط تغییر رنگ یافته یا تیره روی صورت، قفسه سینه، بالای کمر، بازوها و پشت دست ها
مشکلات چشمی:
آفتاب زیاد می تواند به چشم های شما آسیب برساند. برای مثال، ممکن است یک نقطه ی تیره روی عدسی چشم شما ایجاد شود که این شرایط آب مروارید نامیده می شود و می تواند باعث تاری دید شما شود.
پیش سرطان:
لکه های زیر و پوسته دار به نام ضایعات پیش سرطانی ممکن است تشکیل شوند و این احتمال وجود دارد که روزی تبدیل به سرطان پوست شوند.
سرطان پوست: آفتاب سوختگی های زیاد در گذر زمان، احتمال ابتلا به سرطان پوست غیر ملانوم را افزایش می دهند. سرطان پوست اغلب در نقاطی از بدن شروع می شود که بیشتر در معرض آفتاب قرار دارند:
- بازوها
- پاها
- صورت

- گوش ها
- گردن
- قفسه سینه
- کمر
چگونه می توانید از آفتاب سوختگی پیشگیری کنید؟
وقتی بیرون از خانه هستید، با اقدامات زیر می توانید از پوست خود محافظت کنید:
مراقب ساعت باشید:
اشعه های نور خورشید بین ساعت ۱۰ صبح و ۴ بعد از ظهر در قوی ترین حالت خود هستند. اگر شما نمی توانید در طول این ساعت در محیط های داخلی بمانید، حداقل به نقاط سایه دار بروید.
مراقب جایی که می روید باشید:
اگر در ارتفاعات بالا یا نزدیک به سطوح منعکس کننده مانند آب، برف و خاک هستید، مراقبت از پوست اهمیت بسیار زیادی پیدا می کند. این مکان ها می توانند احتمال آفتاب سوختگی را افزایش دهند. پس سعی کنید لباس های مناسب بپوشید. به طور کلی وقتی قرار است به مدت طولانی در فضای بیرون از خانه باشید، از لباس های محافظ آفتاب از جمله موارد زیر استفاده کنید:
- ▪️کلاه لبه دار
- ▪️بلوز و شلوار آستین بلند
- ▪️عینک آفتابی محافظ UV
همچنین از کرم ضدآفتاب استفاده کنید:

تمام نواحی پوست خود را که در معرض آفتاب قرار می گیرند، با ضدآفتاب طیف وسیع با دست و دلبازی بپوشانید. به طور کلی ضدآفتاب باید فاکتور محافظت در برابر آفتاب یا SPF حداقل ۳۰ داشته باشد. این نکات را برای استفاده از کرم ضد آفتاب رعایت کنید:
- ۱۵ تا ۳۰ دقیقه قبل از بیرون رفتن، از ضدآفتاب استفاده کنید.
- وقتی از کرم ضدآفتاب استفاده می کنید، از استعمال آن روی لب ها، بالای گوشها و کف سر خود غافل نشوید. گاهی اوقات این نواحی نادیده گرفته می شوند.
- حتی در روزهای ابری نیز از ضدآفتاب استفاده کنید، زیرا اشعه ی UV می تواند از ابرها عبور کند.
- اگر زیاد عرق می کنید، هر دو ساعت یکبار یا بیشتر کرم ضدآفتاب را تمدید کنید.
- اگر از لوازم آرایش استفاده می کنید، ابتدا ضدآفتاب بزنید، سپس از کرم پودر استفاده کنید. کرم پودر حتی اگر ضدآفتاب داشته باشد، به تنهایی حاوی ضدآفتاب طیف وسیع مورد نیاز شما نمی باشد.
در مورد داروهای مصرفی خود با پزشک صحبت کنید. برخی از داروهای آنتی بیوتیک، ضدافسردگی و دیابت می توانند پوست شما را در برابر خورشید حساس تر کنند. بعضی از از داروهایی که شما به پوست خود می زنید از جمله رتین-آ و رینووا می توانند پوستتان را بسیار حساس کنند و باعث سریع تر سوختن آن شوند. اگر از این درمان ها استفاده می کنید، از پزشک خود بپرسید، چگونه از پوست خود در برابر آفتاب محافظت کنید.
دکتر نابت تاجمیر ریاحی متخصص پوست، مو در تهران