درماتیت تماسی، نوعی اگزما است که در زمان تماس با ماده ی آلرژی زا یا تحریک کننده، ایجاد می شود. این اگزما ممکن است ورم کند و همچنین ناراحت کننده و خارش دار باشد. پرهیز از عواملی که باعث ایجاد اگزما شده اند، می تواند از بازگشت آن پیشگیری کند.
درماتیت تماسی چیست؟
درماتیت تماسی، واکنش پوست شما به چیزی در محیط است که موجب تشکیل اگزمای خارش دار می شود. درماتیت یک اصطلاح پزشکی برای تحریک یا التهاب پوست است. شما در تماس با با یک ماده، موجود زنده، شیء یا یک ماده ی شیمیایی که پوست شما را تحریک می کند، ممکن است به درماتیت دچار شوید.
انواع درماتیت تماسی
- درماتیت تماسی آلرژیک: بدن شما به ماده ای که دوست ندارد (ماده ی آلرژی زا)، یک واکنش آلرژیک دارد. مواد آلرژی زای شایع شامل فلزات جواهرات مانند نیکل، محصولات آرایشی، عطرها و مواد نگهدارنده می شوند. بعد از قرار گرفتن در معرض ماده ی آلرژی زا، چند روز طول می کشد تا اگزماهای خارش دار تشکیل شوند.
- درماتیت های تماسی محرک: این اگزمای تماسی معمولاً در واکنش به یک ماده ی تحریک کننده، خیلی سریع به وجود می آید. مواد محرک رایج شامل مواد شوینده، صابون و اسید می شوند. درماتیت های تماسی تحریک کننده، بیشتر از درماتیت های تماسی آلرژیک رخ می دهند.
درماتیت های تماسی چه تأثیری روی بدن من دارند؟
درماتیت های تماسی موجب تشکیل اگزما روی پوست می شوند. این اگزماها می توانند در هر نقطه ای از بدن ایجاد شوند و معمولاً به شکل یک لکه ی پوستی هستند که با برآمدگی های قرمز، خارش دار و گاهاً دردناک پوشانده شده اند. اگزماها می توانند از چند روز تا چند هفته دوام داشته باشند. به طور کلی، اگر تشخیص دهید که چه چیزی موجب واکنش آلرژیک شده و از آن ماده ی تحریک کننده یا آلرژی زا دور بمانید، اگزماها به سرعت از بین می روند.
چه افرادی به درماتیت های تماسی دچار می شوند؟
تمام افراد با هر گروه سنی، از نوزادان گرفته تا بزرگسالان می توانند به درماتیت های تماسی دچار شوند. واکنش های پوستی بعد از یک بار در معرض ماده ی محرک قرار گرفتن یا مواجهه های مکرر در گذر زمان ایجاد می شوند. افرادی که در مشاغل خاص کار می کنند،در صورت تماس مکرر با مواد شیمیایی محرک یا آلرژی زا، بیشتر در معرض ابتلا به درماتیت های تماسی قرار دارند. مشاغلی که در خطر بالای ابتلا به درماتیت های تماسی قرار دارند، عبارتند از:
- کارگران ساختمانی
- گل فروش ها
- فعالان صنعت غذا
- آرایشگران
- مراقبان سلامت
- سرایداران و لوله کشان
- مکانیک ها
- هنرمندان
درماتیت های تماسی به چه شکلی هستند؟
درماتیت های تماسی، اگزماهای روی پوست هستند که به شکل زیر می باشند:
- قرمز یا بنفش یا تیره تر از رنگ طبیعی پوست
- ملتهب یا شبیه به تبخال یا برآمده تر از پوست اطراف آن
- برجسته با دسته ای کوچک از تاول ها یا جوش ها
- ترشح مایع یا چرک
- دردناک با احساس سوزش یا مورمور
- پوسته پوسته
- خارش دار
خاراندن اگزما می تواند پوست را بشکند و موجب زخم شدن آن شود. اگر این زخم عفونت کند، قرمز و پوسته پوسته خواهد شد و ممکن است دردناک باشد یا چرک ترشح کند.
در چه نقاطی از بدن علائم درماتیت های تماسی ظاهر می شوند؟
شما ممکن است در هر جایی از پوست خود که در تماس با ماده ی آلرژی زا یا محرک قرار داشته، درماتیت تماسی را تجربه کنید. رایج ترین نقاطی که افراد علائم را تجربه می کنند، شامل موارد زیر می شوند:
- صورت، گردن و کف سر
- لب ها، پلک ها و گونه ها
- دست ها، انگشتان و بازوها
- نواحی تناسلی(آلت تناسلی، ناحیه ی واژینال و فرج)
- زیر بغل ها
- پاها و کف پاها
چه چیزی موجب بروز درماتیت های تماسی می شود؟
تماس فیزیکی با ماده ی آلرژی زا یا محرک، موجب بروز درماتیت های تماسی می شود. اگر بدن شما چیزی را که با پوستتان برخورد می کند، دوست نداشته باشد، سیستم ایمنی شما به آن واکنش نشان می دهد. وقتی می بینید که پوستتان ورم کرده و ملتهب شده، نشانه ی این است که گلبول های سفید به ماده ی آلرژی زا یا محرک واکنش نشان می دهند که می تواند موجب تشکیل اگزمای خارش دار شود. اگزمایی که توسط یک ماده ی محرک ایجاد می شود، در عرض چند دقیقه ممکن است ظاهر شود و اگر در معرض ماده ی آلرژی زا قرار بگیرد، چند ساعت تا چند روز ظاهر شدن آن طول می کشد.
علل درماتیت های تماسی آلرژیک
شایع ترین علل درماتیت های تماسی آلرژیک شامل موارد زیر می شوند:
- گیاهان یا بخش هایی از گیاهان مانند پیچک سمی
- محصولات پوستی رایحه دار
- فلزاتی مانند نیکل
- داروها از جمله آنتی بیوتیک ها
- مواد نگهدارنده یا شیمیایی
علل درماتیت های تماسی محرک
شایع ترین علل درماتیت های تماسی محرک شامل موارد زیر می شود:
- اسیدها
- محصولات شوینده
- مایعات بدن از جمله ادرار و بزاق
- گیاهانی مانند فلفل
- رنگ موها
- پاک کننده لاک ناخن یا حلال های دیگر
- رنگ ها و لاک ها
- صابون ها
- رزین ها، پلاستیک ها و چسب ها
درماتیت های تماسی چگونه تشخیص داده می شوند؟
پزشک بعد از گرفتن شرح حال کامل، انجام معاینه ی فیزیکی و بازبینی علائم شما، درماتیت های تماسی را تشخیص می دهد. آزمایشی برای شناسایی علت درماتیت های تماسی محرک وجود ندارد، اما پزشک سوالاتی می پرسد تا اطلاعات بیشتری در مورد محیط، موادی که با آن تماس دارید و محل و اندازه اگزماهای شما به دست آورد. این سؤالات شامل موارد زیر می شوند:
- چه مدت است که به اگزمای پوستی دچار شده اید؟
- آیا تغییراتی در برنامه ی مراقبت پوستی خود ایجاد کرده اید؟
- آیا در تماس با گیاه یا مواد شیمیایی جدیدی قرار گرفته اید؟
- آیا با مواد محرک یا شیمیایی، تماس منظم داشته اید؟
برای درماتیت های تماسی، پزشک ممکن است آزمایشاتی مانند تست پچ را برای تأیید تشخیص توصیه کند. برای تست پچ، پزشک یک پچ چسبی را روی پوست شما قرار می دهد. این پچ با مواد آلرژی زای رایج پوشانده شده است. وقتی پزشک پچ را بر می دارد، می تواند ببیند که آیا آلرژن های روی پچ موجب واکنش آلرژیک روی پوست شما شده اند یا خیر. در موارد نادر، پزشک ممکن است نمونه برداری انجام دهد و تکه ی کوچکی از بافت اگزما بردارد و آن را زیر میکروسکوپ بررسی کند.
درماتیت تماسی چگونه درمان می شود؟
درمان درماتیت های تماسی آلرژیک و تحریک کننده مشابه است و می تواند شامل موارد زیر شود:
دوری: اگر متوجه شوید که چه چیزی موجب بروز اگزما شده، از مواجه با آن پرهیز کنید و یا آن را به حداقل برسانید.
مصرف دارو برای تسکین ورم و خارش: داروها می توانند شامل کرم های ضد خارش بدون نسخه، آنتی هیستامین های خوراکی یا موضعی، کرم های کورتیکواستروئیدی یا استروئید خوراکی به نام پردنیزون شوند.
داروهای سرکوب کننده ی ایمنی: رایج نیستند.
آیا درماتیت های تماسی، عوارض دارند؟
وقتی شما به چیزی آلرژی دارید به جز اگزما، عوارض جدی و نادر دیگری نیز ممکن است داشته باشید. عوارض واکنش آلرژیک شامل موارد زیر می شوند:
کهیرها: تاول های خارش دار، برجسته و به رنگ پوست
ورم ( آنژیوادم): ناحیه ای از پوست شما که بزرگتر از قبل شده
شوک آنافیلاکسی یا بیش دفاعی: یک واکنش آلرژیک است که مسیرهای تنفسی را درگیر می کند و باعث ورم و احتمالاً بسته شدن آنها می شود.
آنافیلاکسی رایج نیست اما یک شرایط اورژانسی است. اگر مشکل تنفسی دارید، فوراً با اورژانس تماس بگیرید. تزریق فوری اپی نفرین، می تواند با این واکنش آلرژیک مقابله کند.
اگر درماتیت تماسی داشته باشم چه چیزی در انتظار من خواهد بود؟
هیچ درمان قطعی برای درماتیت های تماسی وجود ندارد. اگر بدن شما به یک ماده ی آلرژی زا یا محرک واکنش نشان داده، به احتمال زیاد هر زمانی که دوباره در معرض آن قرار بگیرید، همان واکنش را خواهید داشت. دوری از ماده ی مورد نظر، بهترین روش پیشگیری از درماتیت های تماسی است. بسیاری از افرادی که درماتیت های تماسیِ ناشی از مواد محرک در محیط کاری خود دارند، می توانند راههایی پیدا کنند تا مواجهه با این مواد را کاهش دهند. پزشک می تواند به شما در کنترل شرایط کمک کند و توصیه هایی به شما ارائه دهد.
ماندگاری درماتیت های تماسی چه مدت خواهد بود؟
چند هفته طول می کشد تا درماتیت های تماسی با درمان از بین بروند. شما ممکن است متوجه شوید که علائم خارش چند روز بعد از شروع درمان کاهش پیدا می کنند یا از بین می روند. موارد خفیف درماتیت های تماسی، بدون نیاز به درمان اضافه، در عرض چند روز با دوری از چیزی که باعث بروز علائم شده از بین می روند. اگر علائم درماتیت های تماسی را تجربه می کنید، برای کمک به تسکین علائم خود به پزشک مراجعه کنید.
دکتر نابت تاجمیر ریاحی متخصص پوست و مو
