تبخال یا هرپس نوعی عفونت شایع است که توسط «ویروس های هرپس سیمپلکس» ایجاد می شود. این بیماری باعث بروز تاول های دردناکی در اطراف دهان یا ناحیه تناسلی می شود که به صورت دوره ای ظاهر شده و بعد از مدتی از بین می روند. بسیاری از بیماران، خبری از وجود این عفونت در بدن خود ندارند! تبخال به ندرت خطری جدی برای سلامتی محسوب می شود.
انواع تبخال
در این قسمت انواع تبخال را برای شما توضیح خواهیم داد.
تبخال تناسلی:
تبخال تناسلی با زخم هایی در اطراف واژن، آلت تناسلی یا مقعد (یا روی باسن و ران ها) شناخته می شود. برخی از افراد مبتلا به تبخال تناسلی، علائم خاصی نداشته و یا علائم آنها آنقدر خفیف است که ممکن است تبخالشان را با جوش معمولی یا موهای زیر پوستی اشتباه بگیرند! در مقابل، موارد شدید این بیماری ممکن است زخم های دردناک و مشخصی ایجاد کرده که بارها و بارها ظاهر شوند.
تبخال دهانی:
از علائم تبخال دهانی می توان به زخم هایی در اطراف دهان اشاره کرد، که گاهی ممکن است در بخش های دیگر صورت نیز ظاهر شوند. زخم ها معمولاً بعد از مدتی بهبود پیدا می کنند، اما همواره احتمال بازگشت دوباره آنها وجود دارد.
HSV-1 و HSV-2:
HSV-1 شایع ترین نوع ویروس هرپس سیمپلکس است. بسیاری از افراد در کودکی یا اوایل زندگی به این ویروس مبتلا می شوند. در بیشتر موارد، این ویروس بدون علائم بوده و یا موجب ظهور تبخال های کوچک در اطراف دهان می شود. با این حال برخی اوقات، HSV-1 می تواند عامل هرپس تناسلی باشد؛ این اتفاق معمولاً با رابطه جنسی دهانی مرتبط می باشد.
میزان شیوع HSV-2 کمتر است اما در اغلب موارد، باعث هرپس تناسلی می شود. هر دو نوع ویروس مسری بوده و از طریق تماس مستقیم پوست با پوست یا مایعات بدن فرد آلوده، انتقال می یابند. متأسفانه این عفونت ها دائمی هستند و به محض ابتلا به آن، تا آخر عمر در بدن باقی می مانند.
در بسیاری از موارد، خود فرد اطلاعی از وجود این ویروس در بدن خود ندارد. به یاد داشته باشید، تنها زمانی که ویروس فعال است (یعنی زمان بروز زخم یا آزاد شدن ویروس) این بیماری قدرت انتقال خواهد داشت. در اکثر مواقع ویروس ها غیر فعال هستند، یعنی هیچ علائمی ایجاد نکرده و قادر به سرایت نمی باشند.
چگونه به هرپس مبتلا می شوید؟
راه های انتقال HSV-1:
ابتلا به HSV-1 می تواند در هر سنی از طریق تماس با پوست دیگران رخ دهد. به عنوان مثال، به واسطه لمس کردن یا بوسیدن بزرگسالان مبتلا (که اغلب هیچ علامتی ندارند)، نوزادان یا کودکان ممکن است به این بیماری مبتلا شوند. بوسیدن یا استفاده مشترک از وسایل شخصی بیمار مبتلا به HSV-1، مانند بالم لب یا تیغ اصلاح، احتمال ابتلا به این بیماری را به شدت بالا می برد. همچنین در صورت داشتن رابطه جنسی دهانی، ممکن است HSV-1 به ناحیه تناسلی منتقل گردد.
پیشنهاد مطالعه: شکل ظاهری قارچ پوستی
راه های انتقال HSV-2:
ابتلا به HSV-2 بیشتر حین رابطه جنسی واژینال یا مقعدی با فرد مبتلا رخ می دهد. حتی با وجود عدم بروز علائمی مثل زخم نیز ویروس ممکن است در پوست یا مایعات تناسلی بیمار وجود داشته باشد. برخی افراد از طریق رابطه جنسی دهانی با فرد مبتلا به HSV-2 به این ویروس مبتلا می شوند. احتمال ابتلای نوزادان در هنگام تولد از مادر مبتلا به HSV-2 نیز وجود دارد.
علائم اولیه تبخال
قبل از شروع تبخال ممکن است علائمی مثل مور مور شدن، خارش، قرمزی، تورم یا سوزش پوست ناحیه آسیب دیده را احساس کنید. بیماران مبتلا به تبخال تناسلی در برخی موارد، -علاوه بر علائم ذکر شده- احساس تیر کشیدن یا مورمور شدن پاها، لگن یا باسن را نیز گزارش کرده اند.
علائم تبخال دهانی:
از اولین علائم تبخال دهانی می توان به ایجاد زخم هایی در داخل دهان اشاره نمود. معمولاً این زخم ها در کنار لب (روی خط لب) یا زیر بینی و به شکل تاول های کوچک خوشه ای حاوی مایع ظاهر می شوند. تاول ها پس از مدتی می ترکند و زخم های دردناک ایجاد می کنند. چند روز بعد، زخم ها خشک شده و روند بهبودی آغاز می گردد. در این دوره، حتی ممکن است شاهد تورم غدد لنفاوی گردن خود باشید!
علائم تبخال تناسلی:
زائده یا تاول هایی در اطراف ناحیه تناسلی یا مقعد، نشانه تبخال تناسلی است. ترکیدن این تاول های آبدار اغلب با درد همراه بوده و مانند تبخال دهانی پس از گذشت چند روز، زخم ها خشک می شوند. در زمان بروز علائم (فعال بودن ویروس)، ممکن است علائمی مانند درد در زمان ادرار، تورم غدد لنفاوی کشاله ران و ترشحات آلت تناسلی را تجربه کنید.
سایر علائم:
علائم تبخال تناسلی و دهانی صرفاً در مواردی که پیش از این اشاره کردیم خلاصه نمی شود. در برخی موارد، بیماران ممکن است علائمی مانند تب، بدن درد و حتی عفونت چشم را تجربه کنند. عفونت چشم معمولاً زمانی رخ می دهد که بیمار بلافاصله پس از لمس زخم تبخال، به چشم های خود دست بزند. عامل اصلی عفونت های چشمی ناشی از تبخال عموماً ویروس HSV-1 می باشد.
چگونه می توان تبخال را تشخیص داد؟
پزشک معمولاً با معاینه جسمی و مشاهده زخم ها می تواند تبخال را تشخیص دهد. با این حال، برای تأیید تشخیص، مقداری از مایع داخل تاول نمونه گیری و برای آزمایش ارسال می گردد. اگر در حال حاضر هیچ علائمی ندارید یا فقط نگران ابتلا به هرپس هستید، تنها گزینه شما آزمایش خون است. اما آزمایش خون بنا به دلایل زیر محدودیت هایی دارد:
- ممکن است عفونت های اخیر را تشخیص ندهد.
- زمان ابتلا به ویروس هرپس با آزمایش خون مشخص نمی شود.
بنا به توصیه مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها (CDC)، آزمایش خون تنها برای افراد دارای علائم مشکوک به تبخال تناسلی یا افرادی که با بیماران مبتلا به این ویروس رابطه داشته اند، مفید می باشد. برای بیشتر افراد، آزمایش تشخیص تبخال ضروری نیست.
آیا ممکن است سال ها تبخال داشته باشم و نفهمم؟
بله، ویروس هرپس سیمپلکس ممکن است بدون بروز هیچ علائمی، مدت ها در بدن شما باقی بماند! این امر بسیار رایج بوده و برای بسیاری از افراد رخ می دهد. ویروس پس از ورود به بدن، از سطح پوست به سلول های عصبی منتقل شده و در آنجا مخفی می شود. تا زمانی که محرکی باعث فعال شدن ویروس نشود، مشکلی برای شما ایجاد نخواهد کرد.
درمان تبخال
زخم های ناشی از تبخال معمولاً پس از مدتی خود به خود رفع می شوند؛ اما درمان این زخم ها به کاهش زمان بهبودی کمک خواهد کرد. درمان های رایج تبخال تناسلی شامل داروهای ضد ویروس (معمولاً به شکل کرم و پماد) می شوند که علائمی مانند سوزش و خارش را سریعاً تسکین می دهد. البته داروهای ضد ویروس به شکل قرص و تزریقی نیز موجود بوده و مدت زمان فعالیت ویروس را به شدت کاهش می دهند.
چگونه زخم های تبخال را سریع تر درمان کنیم؟
برای تسریع روند بهبودی، بهترین راه استفاده از داروهای ضد ویروسی است. علاوه بر دارو، برخی از روش های خانگی نیز می توانند به کاهش علائم شما کمک کنند:
- برای زخم های تناسلی: حمام آب گرم معمولاً تسکین دهنده زخم هاست. اما بعد از حمام باید ناحیه آسیب دیده را کاملاً خشک کرده و از لباس زیر نخی استفاده کنید. برای کاهش درد نیز درمان هایی مثل کمپرس سرد یا مسکن های بدون نسخه (ایبوپروفن یا استامینوفن) توصیه می شود.
- برای زخم های دهانی: از پمادهای مسکن یا بی حس کننده ای که در بخش محصولات دندان پزشکی داروخانه موجود هستند کمک بگیرید. به دنبال محصولات حاوی لیدوکائین یا بنزوکائین باشید. کمپرس سرد نیز به تسکین علائم شما کمک می کند. برای جلوگیری از خشکی، از بالم لب استفاده کنید، اما توجه داشته باشید که پس از بهبود زخم ها، بالم لب را دور بیندازید. همچنین، به هیچ وجه به زخم ها دست نزنید؛ چون این کار روند بهبود را کند خواهد کرد.
آیا تبخال خطرناک است؟
اغلب عفونت های ویروس هرپس سیمپلکس خطرناک نیستند. اما در برخی موارد، برای نوزادان و افرادی با سیستم ایمنی ضعیفی خطر جدی ایجاد می کنند. در صورت بارداری، پیوند عضو و ابتلا به سرطان یا HIV، بلافاصله پس از مشاهده علائم احتمالی تبخال باید به پزشک مراجعه کنید.
افرادی با سیستم ایمنی ضعیف، ممکن است دچار عوارض جدی شوند. از جمله این عوارض می توان به عفونت مری (لوله ای که گلو را به معده متصل می کند) اشاره کرد، که به آن «هرپس ازوفاژیت» گفته می شود.
عود تبخال در افرادی با ضعف سیستم ایمنی، بیشتر و شدیدتر بوده و وضعیت زخم ها در این افراد معمولاً بدتر است. عفونت هرپس در نوزادان ممکن است سبب آسیب دیدگی مغز و انتشار ویروس به سراسر بدن شود. این نوع عفونت برای نوزاد بسیار وخیم بوده و خطر جانی دارد.
دکتر نابت تاجمیر ریاحی متخصص پوست، مو در تهران
