خارش پوست و یا خارش بدن می تواند علل مختلفی داشته باشد. معمولا خارش در نواحی بدن نشانه ای از یک التهاب پوستی و یا بیماری است و توجه به آن می تواند در تشخیص سریعتر و درمان بهتر این بیماری ها کمک کند. در این مقاله، به علل احتمالی خارش بدن و روش های درمانی آنها می پردازیم.
علت خارش بدن مخصوصا پاها
افراد گاه به گاه به خارش یا احساسی دچار می شوند که مقاومت در برابر وسوسه خاراندن آن دشوار است. اغلب تعیین علت دقیق خارش بدن آسان نیست. این علت می تواند به سادگی جنس لباس یا به جدی بودن علامت یک راش یا بیماری های پوستی مانند انواع اگزما باشد.
ابتدا باید از ساده ترین راه حل ها شروع کرد. لباس دیگری پوشیده، از پوست خود مراقبت کرده و از محرک های احتمالی خارش دوری کنید. در صورت چاره ساز نبودن این راهکار ها، باید از پزشک خود بخواهید تا علت را بررسی و درمان مورد نیاز را تجویز کند.
علت خارش پوست پا را می توان به چهار دسته زیر تقسیم کرد:
- علل نوروژنیک (با ریشه سیستم عصبی): علت زمینه ای این گونه از خارش پا، مشکلات سیستم عصبی است که راه های ارتباطی بدن میباشند.
- علل پاتوژنیک (بیماری زا): علت این سری از خارش ها، ناهنجاری های فیزیولوژیکی می باشد.
- علل نوروپاتیک (عصبی): نوعی خارش که به علت آسیب دیدگی عصب ایجاد می شود.
- علل پرورسپتیو (Pruriceptive): علل Pruriceptive یا تحریک کننده، به خارش هایی گفته می شود که علت آن در خود پوست شکل گرفته باشد. برای مثال، خارش پوست در مواجهه با نیش حشرات.
علائم خارش پوست چیست؟
علامت اصلی خارش همان خاریدن است. خارش، یک احساس ناخوشایند است که می تواند علت فیزیکی هم نداشته باشد و برای تسکین، شما را به خاراندن خود وادار کند. هرچند، خاراندن همیشه موجب التیام حس خارش نمی شود.
اگر پوست خارش دار خود را بخارانید، ممکن است علائم دیگری مانند موارد زیر نیز داشته باشید:
- پوست خشک و ترک خورده.
- رد خارش (خراش ها).
- زمخت و شبیه چرم شدن لکه ای روی پوست (لیکن).
- درد موضعی (نقطه ای) در ناحیه ی خارش پوست.
- شکاف خوردن پوست و خونریزی از آن.
- ترشح مایع زرد مایل به سفید از ترک پوست، ترمیم نشدن آن یا
- پوسته پوسته شدن (عفونت).
علائم دیگر و بیشتر خارش عبارتند از:
- تغییر رنگ پوست (روشن تر یا تیره تر از پوست اطرافش).
- به وجود آمدن راش پوستی برجسته یا متورم (التهاب).
- برجستگی هایی شبیه جوش روی پوست (سفت دانه یا پاپول ها).
- برجستگی های بزرگ در ناحیه ی آسیب دیده ی پوست.
- تاول یا برجستگی های پر از مایع روی پوست.
گاهی اوقات، ممکن است خارش پوست را همراه با علائم بیشتری مانند یک راش یا ورم پوست تجربه کنید. در موارد دیگر، فقط همان خارش را بدون هیچ علائم دیگری حس خواهید کرد. پزشک می تواند مشکل شما را تشخیص داده و با توجه به علت خارش، گزینه هایی برای درمان آن مطرح کند.
خارش، چه کسانی را تحت تاثیر قرار می دهد؟
خارش پوست یک مشکل بسیار شایع است که همه ی افراد را طول زندگی تحت تأثیر خود قرار می دهد. با این حال، شدت و کثرت آن برای افراد زیر متفاوت است:
✔️ سالمندان ۶۵ سال به بالا.
✔️ افراد مبتلا به آلرژی.
✔️ افراد مبتلا به بیماری های زمینه ای مانند اگزما، پسوریازیس یا دیابت.
✔️ افراد باردار.
✔️ افراد دیالیزی.
خارش بدن نشانه چیست؟
بیماری های زیادی هستند که خارش قسمتی از بدن نشانه آنها باشد. برای انتخاب روش درمان مناسب، ابتدا باید علت خارش پوست را بشناسیم. علل خارش بدن می‌تواند یکی از موارد زیر باشد:
۱. راش پوستی از علل خارش بدن
در صورت خاراندن پوست و یافتن یک راش احتمال دارد منشا مشکل در سطح پوست فرد باشد.
– راش پوستی چیست؟
راش نوعی مشکل پوستی است که به شکل برجستگی‌هایی قرمز رنگ روی پوست بوجود می آید. برای آشنایی با پمادهای درمان راش پوستی این مقاله را بخوانید: ۴ نوع پماد برای درمان راش های پوستی
– علت راش پوستی
راش می تواند علت خارش بدن باشد و در اثر موارد زیر به وجود آید:
- عفونت
- گرما
- اختلالات سیستم ایمنی
- برخی از داروها
- درماتیت آتوپیک که به اگزما نیز معروف است
۲. عفونت های باکتریایی یا قارچی
عفونت هایی با منشا باکتری و یا قارچی نیز می توانند موجب خارش پوستی و خارش بدن بشوند، همانند فولیکولیت و زرد زخم یا عفونت تینئا. قارچ پوستی یکی از عارضه های پوستی آزار دهنده است. این عفونت ها که قابل انتقال از طریق تماس نیز هستند، نیازمند درمان مناسب با میزان پیشرفت خود دارند.
۳. خارش ناشی از نیش حشرات
تشخیص جای نیش پشه و عنکبوت آسان است و می‌تواند علت خارش بدن باشد. اما تشخیص جای نیش ساس یا هیره به دلیل شباهت با حشره راش می تواند دشوار تر باشد. شپش سر علاوه بر خارش شدید می تواند احساس خزیدن را نیز در پوست سر یا مو های ناحیه تناسلی ایجاد کند.
۴. اگزما یا درماتیت آتوپیک
اگزما به صورت نواحی خشک و پوسته پوسته یا راش های برآمده بر پوست پدیدار می شود. دلیل این بیماری مشخص نیست اما می تواند سبب خارش شدید بدن شود.
کودکان در صورت داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به آسم و حساسیت، با احتمال بیشتری ابتلا خواهند یافت. برخی حساسیت های غذایی نیز می توانند وضعیت این بیماری و احساس خارش را تشدید کنند.
۵. درماتیت تماسی
این راش در اثر واکنش به تماس یک جسم با پوست ایجاد می شود. افراد باید برای پیدا کردن محرک های خاص این درماتیت مقداری دقت به خرج دهند.
این محرک ها می توانند فلزات موجود در جواهرات یا مواد شیمیایی موجود در محصولات آرایشی، خوشبو کننده ها و پاک کننده ها باشند. پیچک سمی نیز می تواند سبب بروز درماتیت تماسی شود. از مصرف یا پوشیدن موارد مشکوک برای مدتی اجتناب کرده تا محرک بودن یا نبودن آن ها آشکار شود.
۶. علت های نادر خارش پوست
خارش پوست بدن معمولا علتی رایج و ساده دارد اما در برخی موارد در صورت تداوم می تواند نشانه ای از یک بیماری جدی تر باشد. از جمله این بیماری ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیماری کلیوی
- بیماری کبدی
- مشکلات تیروئیدی
- برخی سرطان ها مخصوصا بیماری هوچکین
- دیابت
- کمبود آهن
- ایدز
همچنین امکان دارد پس از مصرف درمان های برخی از این بیماری ها فرد به خارش بدن دچار شود. خارش از جمله عوارض دیالیز کلیوی، شیمی درمانی و پرتو درمانی به شمار می رود.
خارش زیر پوستی بدن
پوست اغلب با تغییرات خود نامناسب بودن وضعیت درونی بدن را بیان می کند. خارش زیر پوستی بدن می تواند علامتی از وجود مشکلات جدی تر باشد.
۱. کهیر
افراد در اثر حساسیت به کهیر دچار می شوند. این موارد همچون تاول هایی برجسته هستند که به صورت انفرادی یا دسته ای ظاهر شده و فرد معمولا در نواحی مبتلا احساس خارش می کند. استرس، ورزش کردن، گرما یا قرار گیری در معرض نور خورشید می تواند سبب بروز آن ها شود.
۲. پسوریازیس
پسوریازیس بدن را به تولید بیش از حد سلول های پوستی وادار کرده و منجر به بروز نواحی پوسته پوسته و ملتهبی می شود که دچار خارش هستند. این بیماری در اثر فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی به وجود می آید.
۳. داروها از علل خارش زیر پوستی بدن
برخی دارو ها می توانند بدون ایجاد علائم راش یا تحریک پذیری پوست سبب بروز خارش شوند. در صورت آزار دهنده بودن خارش می توان این مسئله را با پزشک خود در میان گذاشت.
دارو های زیر از نظر بروز خارش در بدن شناخته شده اند:
- برخی دارو های فشار خون بالا همچون مهار کننده های ACE (آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین)
- آلوپورینول: برای درمان نقرس استفاده می شود
- آمیودارون برای درمان مشکلات ریتم قلب به کار می رود
- دارو های ادرار آور
- استروژن ها
- هیدروکسی اتیل سلولز: در حین جراحی استفاده می شود
- دارو های مسکن مخدر
- سیمواستین: برای درمان کلسترول بالا به کار می رود
- مسکن های بدون نسخه: از جمله آن ها می توان به ناپروکسن سدیم، ایبوپروفن و استامینوفن اشاره کرد
خارش ناشی از بیماری
سیستم عصبی در هنگام بیماری ممکن است دچار اشتباه شده و به صورت تصادفی بدون علتی خاص احساس خارش را در فرد به وجود آورد که به آن خارش عصبی گفته می شود.
این پدیده ناشی از راش نیست اما در صورت خاراندن زیاد پوست تحریک و ملتهب می شود. از جمله عوامل این نوع خارش ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شینگلز (زونا: این بیماری بر اثر فعال شدن مجدد آبله مرغان ایجاد می شود)
- ام اس (مالتیپل اسکلروزیس)
- سکته مغزی
- تومور مغزی
- آسیب عصبی
خارش عصبی بدن
در صورتی که پزشک موفق به یافتن علت نشود، امکان دارد علت خارش در ذهن فرد جای گرفته باشد. برخی بیماری های روانی احساساتی از جمله خارش را در افراد به وجود می آورند.
افراد مبتلا ممکن است تصور کنند موجودی بر پوست آن ها در حال خزیدن است. با اینکه در این موارد راش وجود ندارد اما احتمال دارد پوست در اثر خاراندن آسیب ببیند. خارش وسواسی می تواند علامتی از بیماری های زیر باشد:
- افسردگی
- اضطراب
- اختلال وسواس فکری عملی OCD
- روان پریشی
- تریکوتیلومانیا
علت خارش پشت گردن
خارش پشت گردن مانند خارش کل بدن می تواند علل مختلفی داشته باشد. دلایل خارش پشت گردن عبارتند از:
بهداشت ضعیف در پشت گردن
شستن خیلی کم یا زیاد گردن و مو ممکن است به خارش در ناحیه گردن کمک کند.
استفاده از مواد تحریک کننده روی پوست گردن
محصولاتی مانند لباس، مواد شیمیایی صابون یا عطرها ممکن است پوست را تحریک کرده و باعث خارش پشت گردن شوند. همچنین برخی از افراد ممکن است نسبت به برخی مواد شیمیایی، لوازم آرایشی یا فلزاتی که پوست گردن را لمس می کنند، واکنش آلرژیک داشته باشند. سایر منابع واکنش آلرژیک شامل نیش حشرات، غذاها و گیاهانی مانند بلوط سمی یا پیچک سمی است.
ایجاد آلرژی پوستی توسط سموم
گاهی اوقات، قرار گرفتن در معرض سموم موجود در محیط ممکن است علت خارش پشت گردن باشد. کار با مواد شیمیایی یا ذرات کوچک مانند الیاف چوب ممکن است خطر تحریک را افزایش دهد.
بیماری پوستی مزمن
گاهی اوقات، یک بیماری مزمن پوستی زمینه ای ممکن است باعث خارش گردن شود. این موضوع شامل بیماری های پوستی مانند اگزما یا پسوریازیس می باشد. یکی دیگر از بیماری های پوستی بالقوه ای که می تواند باعث خارش پشت گردن شود، لیکن سیمپلکس مزمن است، نوعی اگزما که از خاراندن بیش از حد ایجاد می شود.
موارد دیگری که ممکن است علت خارش پشت گردن شما باشند عبارتند از:
- گال
- ساس
- زونا
- مشکلات عصبی ناشی از شرایطی مانند مولتیپل اسکلروزیس
- مشکلات تیروئید
علت خارش چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک برای تشخیص پروریتوس (خارش)، پوست را معاینه ی فیزیکی کرده و اطلاعات بیشتری در مورد علائم و سابقه ی پزشکی فرد جمع آوری می کند. ممکن است پزشک سوال های زیر را از بیمار بپرسد:
- خارش از چه زمانی شروع شد؟
- آیا قبل از شروع خارش، تغییراتی در محصولات مراقبتی شخصی خود (صابون، لوسیون و غیره) ایجاد کردید؟
- آیا علائم دیگری مانند کاهش وزن، احساس خستگی زیاد، تعریق شبانه یا افزایش تشنگی داشته اید؟
- آیا مصرف داروهای جدیدی را شروع کردید؟
- آیا چیز خاصی را مانند یک گیاه جدید یا حیوان خانگی، لمس کردید؟
درمان خارش پوست
همان طور که پیش از این خواندید، خارش بدن در نواحی مختلف علت های مختلفی دارد و به همین علت نمی توان درمان واحدی برای غلبه بر این عارضه آزار دهنده تجویز کرد.
به طور کلی برای تسریع در روند درمان خارش بدن ، رعایت بهداشت فردی و استحمام به موقع می تواند موثر باشد و تا حدودی از خارش پوست بدن جلوگیری کند. اما اگر نشانه های بیماری های دیگر را نیز در خود مشاهده کردید، حتما به متخصص پوست مراجعه کنید.
تشدید می شود. جهت رفع خارش در پوست های خشک اقدامات زیر را می توان انجام داد:
درمان خارش پوست خشک
پوست در صورت خشک بودن این وضعیت را با احساس خارش به اطلاع بدن می رساند. این احساس خارش مخصوصا در زمستان یا هوای خشک می تواند بدتر شود. هم‌گام با افزایش سن این وضعیت
- یک بار پس از حمام کردن در هنگام مرطوب بودن پوست و بار دیگر پس از تعویض لباس ها از مرطوب کننده های پوستی استفاده کنید.
- جهت حفظ آب بدن به مقدار فراوان آب بنوشید.
- از دستگاه های بخور یا رطوبت ساز استفاده کنید.
- زمان دوش گرفتن خود را کاهش داده و از آب بسیار داغ استفاده نکنید.
- از صابون های ملایم و آب رسان استفاده کنید.
درمان خارش عصبی پوست
درمان به علل خاص اضطراب و اعصاب بستگی دارد. در هر صورت خارش بی امان می تواند تأثیر منفی بر کیفیت کلی زندگی شما بگذارد. بنابراین ، حتماً باید به دنبال درمان خارش عصبی خود باشید.
متخصص بهداشت روان می تواند به شما در یادگیری مدیریت اضطراب کمک کند ، که در نتیجه می تواند خارش پوست را کاهش دهد.
درمان خارش ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کورتیکواستروئیدها یا کرمهای آرامش بخش و پمادهای دیگر
- مهارکننده های بازگشت مجدد سروتونین خوراکی ( سروتونین نوعی از داروهای ضد افسردگی است که ممکن است خارش مزمن را در برخی افراد کاهش دهد)
- جلسات مشاوره ممکن است به کنترل خارش کمک کند
درمان خارش عصبی پوست در خانه
همچنین اقدامات و کارهایی وجود دارد که می توانید در خانه برای رفع خارش عصبی استفاده کنید:
- هر روز از مرطوب کننده‌های بدون بو و ضدحساسیت استفاده کنید.
- برای کمک به مرطوب نگه داشتن پوست ، به طور روزانه از مرطوب‌کننده استفاده کنید.
- از پوشیدن لباس های تنگ، حمام های گرم ، نور شدید خورشید یا هر چیز دیگری که باعث خارش می شود ، خودداری کنید.
- ناخن های خود را مرتب کوتاه نگه دارید تا در صورت خاراندن پوست، احتمال زخم کردن پوست را کمتر کنید.
درمان خارش گردن
زمانی که خارش گردن ناشی از حساسیت و یا راش پوستی باشد، می توان آن را با داروهای بدون نسخه زیر درمان کرد:
- لوسیون های ضد خارش بدون نسخه (OTC). مرطوب کننده هایی مانند Cetaphil، Eucerin یا CeraVe
- کرم های کورتیکواستروئیدی
- کرم ها یا ژل های خنک کننده مانند لوسیون کالامین
- کمپرس خنک
- داروهای آلرژی مانند دیفن هیدرامین (بنادریل)
اگر با روش های بالا خارش گردن شما درمان نشد، پزشک ممکن است درمان های زیر را پیشنهاد کند:
- مهارکننده های کلسینئورین مانند تاکرولیموس (پروتوپیک) و پیمکرولیموس (الیدل)
- مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین مانند فلوکستین (پروزاک) و سرترالین (زولوفت)
- فتوتراپی با استفاده از طول موج های مختلف اشعه ماوراء بنفش
- علاوه بر تجویز درمان‌هایی برای تسکین خارش، پزشک شما می‌تواند تشخیص کامل را انجام دهد تا مطمئن شود خارش گردن شما نشانه‌ای از یک نگرانی جدی‌تر برای سلامتی نیست.
خارش بدن در بارداری
بیش از ۱۰ درصد زنان باردار بیان دارند که خارش برای آن ها یک مشکل است. دلایل این خارش از راش های بی خطر تا بیماری های جدی تر متغیرند.
خارش خفیف در بارداری به دلیل افزایش خونرسانی به پوست شایع است. با پیشرفت بارداری و رشد کودک ، پوست شکم شما کشیده می شود و ممکن است احساس خارش کنید.
– خارش دست و پا در بارداری
در دوران بارداری ، حداقل نیمی از همه خانم ها در کف دست و یا کف پای خود پوستی قرمز و دردناک دارند. غالباً ، این خارش ها نیز وجود دارد ، البته معمولاً این خارش‌های خفیف هستند.
خارش و سایر بیماری های پا مانند میخچه ، هنگام بارداری می توانند سریعتر رشد کنند ، به خصوص در سه ماهه بعدی که وزن افزایش می یابد و پاها نیز متورم می شوند.
– خارش شدید در بارداری
خارش خفیف معمولاً جایی برای نگرانی ندارد ، اما اگر خارش شدید شود ممکن است نشانه ای از یک بیماری جدی کبدی به نام کلستازیس زایمان باشد. این امر در هر ۱۰۰ خانم باردار کمتر از ۱ نفر را تحت تأثیر قرار می دهد ، اما نیاز به مراقبت پزشکی دارد.
درمان خارش بدن در بارداری
برای خارش خفیف می‌توانید از راهکارهای خانگی استفاده کنید:
پوشیدن لباس های گشاد ممکن است به جلوگیری از خارش کمک کند ، زیرا لباس‌ها کمتر در برابر پوست ساییده می شوند و مانع از تحریک پوست می شوند. همچنین از پارچه‌های الیاف مصنوعی استفاده نکنید و پارچه های طبیعی مانند پنبه را انتخاب کنید که اجازه گردش هوا زیر پارچه را می‌دهد. حمام خنک یا استفاده از لوسیون یا مرطوب کننده نیز می تواند به تسکین خارش کمک کند.
اگر خارش شدید دارید حتماً باید به پزشک مراجعه کنید، چراکه می‌تواند نشانگر مشکل جدی‌تری باشد.
عوارض خارش پوست
حتماً متوجه شده اید که بیشتر مواقع با خاراندن پوست، خارش شدیدتر شده (پروریتوس) و وارد چرخه ی خارش و خاراندن می شوید. این کار می تواند دردناک باشد و گاهی اوقات در صورت آسیب دیدن پوست، در آن ناحیه عفونت ایجاد می کند. همچنین این خراش ممکن است به لکه های پوستی قهوه ای یا رنگ پریده، برجستگی ها، کبودی یا زخم منجر شود.
دکتر نابت تاجمیر ریاحی متخصص پوست و مو
