کراتوز اکتینیک (Actinic Keratosis) باعث ایجاد لکه و ضایعه هایی به صورت پوسته پوسته و زبر روی پوست می شود. در صورت عدم درمان، می تواند به سرطانی پوستی به نام سرطان (کارسینوم) سلول سنگفرشی (SCC) منجر شود. بهترین راه برای جلوگیری از AK محافظت از خود در برابر آسیب اشعه های مضر خورشید می باشد. اگر متوجه برآمدگی های قرمز یا زبر جدید روی سطح پوستتان شدید، برای تشخیص و درمان با پزشک خود تماس بگیرید.
کراتوز اکتینیک چیست؟
کراتوز اکتینیک لکه یا ضایعه های پوسته پوسته و خشک و زبر روی سطح پوست هستند که به کراتوزهای سولار (خورشیدی) نیز شناخته می شوند. این بیماری پوستی بسیار شایع است و افراد زیادی به آن مبتلا هستند. AK به علت آسیب اشعه ی فرابنفش (UV) به پوست، بروز پیدا می کند. بعضی از موارد کراتوز اکتینیک می توانند به سرطان پوست سلول سنگفرشی تبدیل شوند؛ به همین دلیل، این ضایعه ها در اکثر موارد ضایعات پیش سرطانی نامیده می شوند. آن ها به صورت بالقوه کشنده یا مرگبار نیستند اما اگر به موقع تشخیص داده شده و درمان شوند، فرصت تبدیل شدن به سرطان پوست را نخواهند داشت.
چه عواملی ریسک کراتوز اکتینیک را افزایش می دهند؟
تقریباً دلیل ایجاد تمام موارد کراتوزهای اکتینیک، اشعه های فرابنفش خورشید و تخت های مخصوص برنزه کردن می باشد. اثر آسیبی که اشعه ی فرابنفش به پوست وارد می کند، به مرور زمان افزایش می یابد. این به این معنی است که حتی قرار گرفتن کوتاه مدت در معرض نور خورشید به طور منظم می تواند خطر کراتوز اکتینیک را افزایش دهد. بعضی از افراد بیشتر از دیگران در معرض خطر هستند؛ از جمله:
- افراد با پوست رنگ پریده، موهای بلوند یا قرمز و چشم هایی با رنگ آبی، سبز یا خاکستری
- افرادی با پوست، مو و چشم های تیره تر که بدون هیچ محافظی در معرض اشعه ی UV قرار گرفته اند
- افراد مسن تر
- افراد با سیستم ایمنی سرکوب شده (به دلیل شیمی درمانی، ایدز، پیوند عضو، یا دلایل دیگر)
- افراد مبتلا به شرایط نادری که پوست را به اشعه ی فرابنفش بسیار حساس می کند؛ مانند آلبینیسم یا گزرودرما پیگمنتوزوم (Xeroderma Pigmentosum - XP)
علائم کراتوز اکتینیک چیست؟
معمولاً از اولین علائم کراتوز اکتینیک ضایعه های زبر و برجسته روی پوست شما است. آن ها می توانند از نظر رنگ متنوع باشند اما اکثراً یک پوسته ی زرد یا قهوه ای در بالای خود دارند. این ضایعات ممکن است به رنگ های زیر باشند:
- خاکستری
- صورتی
- قرمز
- همرنگ پوست
ممکن است علائم شامل موارد زیر نیز باشند:
- خونریزی
- سوزش، گزگز یا خارش.
- لب های خشک و پوسته پوسته.
- شاخ پوستی (ضایعات پوستی که مانند شاخ حیوانات، از پوست بیرون می زنند).
- پریدن رنگ لب ها.
- درد یا حساسیت به تماس و لمس.
درمان کراتوز اکتینیک
گزینه های درمانی به تعداد کراتوزهای اکتینیک (AK ها) و ظاهر آن ها بستگی دارد. ممکن است پزشک شما توصیه کند که طی یک جلسه در مطب، ضایعات پوستی را به صورت سر پایی حذف و رفع کند.
احتمال دارد پزشک شما برای رفع کراتوز اکتینیک از موارد زیر استفاده کند:
لایه برداری شیمیایی
لایه برداری شیمیایی مانند ماسک صورت می باشد (که از لحاظ پزشکی تایید شده است. پزشک شما لایه برداری را در طول یک جلسه در مطب انجام می دهد. مواد شیمیایی موجود در این روش، بدون هیچ خطری، لکه های ناخواسته در لایه ی بالایی پوست شما را از بین می برند. در چند روز اول، ناحیه تحت درمان دردناک و قرمز می شود. با التیام پوست، یک لایه ی جدید و سالم از پوست خود را مشاهده خواهید کرد.
سرما درمانی(کرایوتراپی)
اگر یک یا دو AK داشته باشید، پزشک شما احتمالا روش کرایوتراپی را به کار می برد. در طول این درمان، پزشک از یک ماده ی سرد (مثل نیتروژن مایع) برای منجمد و فریز کردن ضایعه ی پوستی استفاده می کند. در عرض چند روز، این ضایعات تاول می زنند و بعد کنده می شوند.
برداشتن پوست
در طول این درمان، پزشک ابتدا پوست اطراف AK شما را بی حس می کند؛ سپس AK ها را خراش یا برش داده و آن قسمت پوست را دوباره به هم بخیه می زند. به طور معمول، زخم شما در عرض دو تا سه هفته خوب می شود.
فتودینامیک تراپی
اگر چند تا AK دارید یا AK هایی دارید که پس از درمان عود کرده اند، ممکن است پزشک شما درمان فتودینامیک را توصیه کند. در این روش درمان از کرم ها و نور درمانی ویژه ای برای از بین بردن سلول های پیش سرطانی پوست استفاده می شود. تا چند روزی که پوستِ درمان شده بهبود می یابد، نیاز است که از نور خورشید دور بمانید.
درمان خانگی بیماری کراتوز اکتینیک
اگر چند ضایعه ی پوسته و خشک یا کراتوزهای اکتینیک (AK ها) دارید که به چشم نمی آیند، احتمالاً پزشک درمان خانگی را برای شما تجویز کند. معمولاً درمان خانگی شامل استفاده از کرم های دارویی روی پوست می شود. ممکن است مجبور شوید حداکثر تا چهار ماه از این کرم ها استفاده کنید. با این که ژل ولتارن اکنون بدون نسخه عرضه می شود؛ استفاده از آن برای درمان AK توصیه نمی شود، مگر اینکه پزشک شما به طور ویژه آن را پیشنهاد دهد.
چند نمونه از این کرم و ژل های درمانی کراتوزهای اکتینیک عبارتند از:
- ژل پوستی دیکلوفناک (ژل ولتارن).
- کرم پوست فلورواوراسیل یا FU-5 (فلووراک).
- کرم پوست ایمی کیمود (آلدارا یا زیکلارا).
- ژل موضعی اینگنول مبوتات (پیکاتو).
طول درمان بیماری کراتوز اکتینیک چقدر است؟
با توجه به اندازه و تعداد کراتوزهای اکتینیک، ممکن است تا سه ماه پس از پایان درمان طول بکشد تا AK ها ناپدید شوند. بعد از رفع شدن AK ها، باید سالی یک یا دو بار برای معاینه و چکاپ به پزشک مراجعه کنید. اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید( طوری که خطر ابتلا به AK را افزایش می دهد)، ممکن است لازم باشد چهار تا شش بار در سال به متخصص پوست خود مراجعه کنید.
دکتر نابت تاجمیر ریاحی متخصص پوست و مو
