ایکتیوز به گروهی از اختلالات پوستی اشاره می کند که باعث به وجود آمدن مقدار زیادی پوسته های خشک بر روی سطح پوست می شوند. این شرایط، اختلال پوسته پوسته شدن یا کراتینه شدن پوست می باشد که بعلت متابولیسم یا جداسازی غیرطبیعی لایه اپیدرم رخ می دهد. درماتوزهای ایکتیوزیفورم ممکن است با توجه به تظاهرات بالینی یا ژنتیکی، یا یافته های بافت شناسی طبقه بندی شوند. در این مقاله، بیماری ایکتیوز را معرفی می کنیم و در مورد علل، علائم و روش های درمان آن صحبت می کنیم.
ایکتیوز چیست؟
ایکتیوز به دسته ای از ۲۰ مشکل پوستی گفته می شود که موجب خشکی و پوسته پوسته شدن پوست می شوند. این شرایط نام خود را از واژه ی یونانی ماهی می گیرد، زیرا پوست شبیه به فلس ماهی به نظر می رسد. این بیماری، ماهیاک یا بیماری پوست ماهی نیز نامیده می شود. بیماران مبتلا به این شرایط، سد محافظتی پوست خود را که وظیفه ی حفظ رطوبت را بعهده دارد، از دست می دهند.
همچنین در بدن این افراد، سلولهای پوستی جدید بسیار سریع ساخته می شوند یا سلولهای پوستی قدیمی بسیار آهسته از بین می روند. این امر منجر به تجمع پوسته های پوستی ضخیم می شود. اکثر موارد ایکتیوز بسیار خفیف هستند. ایکتیوز قابل درمان نیست، اما درمان هایی وجود دارد که می توانند پوسته پوسته شدن پوست را تسکین دهند تا احساس راحتی بیشتری پیدا کنید.
انواع بیماری ایکتیوز
برخی از انواع ایکتیوز فقط موجب خشکی و پوسته پوسته شدن پوست می شوند. موارد دیگر ممکن است مشکلاتی را نیز در داخل بدن به وجود آورند. اکثر نوع های این بیماری بسیار نادر هستند. دو مورد از شایع ترین انواع ایکتیوز به شرح زیر هستند:
– ایکتیوز ولگاریس: این نوع ایکتیوز، از هر ۲۵۰ نفر، ۱ نفر را درگیر می کند. پوسته های خاکستری، قهوه ای یا سفید می توانند در اوایل کودکی ظاهر شوند.
– ایکتیوز مغلوب وابسته به x: این نوع ایکتیوز از هر ۶۰۰۰ نفر، ۱ نفر را دچار می کند و فقط در مردان رخ می دهد. ایکتیوز مغلوب وابسته به x می تواند احتمال خطر سرطان بیضه را افزایش دهد. زنان نیز می توانند ناقل این بیماری باشند و ممکن است دچار مشکلات زایمان شوند.
در ادامه می توانید چندین عکس بیماری ایکتیوز روی پوست دست و پا را ببینید.
علت ابتلا به ایکتیوز چیست؟
ایکتیوز وراثتی یک مشکل ژنتیکی است. یعنی این بیماری ممکن است از والدین به فرزندان منتقل شوند. ژن ها، کُدهایی هستند که به بدن شما فرمان تولید پروتئین هایی را می دهند که تعیین کننده ظاهر و عملکرد بدن شما هستند. گاهی اوقات تغییر یا جهش ژنتیکی می تواند موجب بیماری شود. جهش های ژن ایکتیوز می توانند روی پروتئین هایی که از پوست شما محافظت می کنند و رطوبت آن را حفظ می کنند، تأثیر بگذارد.
همچنین این تغییر ژن ها می تواند سرعت پوست اندازی یا رشد سلولهای پوستی جدید را تحت تأثیر قرار دهد. ایکتیوز معمولاً در اوایل دوران کودکی رخ می دهد. اگر هر دوی والدین این ژن را داشته باشند، احتمال ابتلای شما به ایکتیوز شدیدتر، بیشتر از کسی است که فقط یک نفر از والدینش این ژن را دارند. ایکتیوز اکتسابی در دوران بزرگسالی ظاهر می شود. پزشکان دقیقاً نمی دانند علت آن چیست، اما افرادی که به آن مبتلا می شوند، اغلب اوقات از شرایط دیگری مانند موارد زیر برخوردارند:
- غده تیروئید کم کار
- بیماری کلیوی
- سارکوئیدوز، بیماری نادری که موجب لکه های پوستی ملتهب در داخل بدن می شود.
- سرطان هایی مانند لنفوم هوچکین
- عفونت HIV
علائم ایکتیوز
در موارد ارثی، علائم در تولد یا در اولین ماههای زندگی ظاهر می شوند. پوسته پوسته شدن و خشکی، اولین علامت است. پوسته ها تنها در قسمتی از بخش های بدن مانند موارد زیر ظاهر می شوند:
- شکم
- باسن
- پاها
- صورت
- کف سر
پوسته ها ممکن است به رنگ سفید، خاکستری یا قهوه ای تیره باشند و ممکن است ترک های ضخیم یا نازکی روی خود داشته باشند. خشکی و پوسته پوسته شدن در آب و هوای سرد و خشک بدتر می شود و معمولاً در آب وهواهای گرمتر بهبود پیدا می کنند. دیگر علائم ایکتیوز عبارتند از:
- قرمزی پوست
- تاول
- پوست کندن
- خارش پوست
- درد
- خطوط روی کف دستها و پاها
- پوست سفتی که حرکت کردن را سخت می کند
درمان ایکتیوز پوست
هیچ درمانی برای ایکتیوز وجود ندارد، اما رطوبت و لایه برداری روزانه پوست می تواند به پیشگیری از خشکی، پوسته پوسته شدن و تجمع سلولهای پوستی کمک کند.
مراقبت پوستی
متخصص پوست شما می تواند مرطوب کننده های مناسب (نرم کننده) را توصیه یا تجویز کند که به شکل کرم، پماد، لوسیون یا روغن حمام موجود می باشد. شما باید:
- نرم کننده را روی پوست مرطوب استفاده کنید تا رطوبت را به دام بیاندازید – به طور ایده آل چند دقیقه بعد از دوش گرفتن یا حمام کردن.
- به آرامی پوست مرطوب خود را با سنگ پا بسابید تا مقداری از پوست های ضخیم شده را از بین ببرید.
- موی خیس خود را شانه بزنید تا پوسته ها را از کف سر خود خارج کنید.
دیگر محصولات لایه بردار یا مرطوب کننده مفید شامل کرم های لانولین، محصولات حاوی اوره، پروپیلن گلیکول ، اسید لاکتیک و دیگر آلفا هیدروکسی اسیدها می شوند. متخصص پوست شما ممکن است پمادهای لایه بردار مانند اسید سالیسک را توصیه کند که به لایه برداری و مرطوب کردن پوست شما کمک می کند.
گرچه، برخی از افراد ممکن است احساس کنند این محصولات، پوست آنها را تحریک می کنند. ممکن است برای درمان عفونت های پوستی، آنتی بیوتیک ها یا ضدعفونی کننده ها تجویز شوند. درمان های استروئیدی برای درمان ایکتیوز، مؤثر نیستند.
درمان ایکتیوز شدید
افراد مبتلا به ایکتیوز شدید ممکن است لازم باشد چندین ساعت از روز خود را صرف مراقبت از پوست خود کنند. آنها ممکن است مشکلات زیر را داشته باشند:
– گرم شدن بیش از حد – بر اثر کاهش توانایی تعریق
– حرکت محدود – پوست خشکی که حرکت دادن بخشهای خاصی از بدن را سخت کند.
– عفونت پوست – بعد از ترک برداری و جدا شدن پوست
– نقص شنوایی یا بینایی – اگر لایه های پوستی در گوش ها یا چشم ها تجمع پیدا کنند.
برای افرادی با مشکل ایکتیوز شدید ممکن است قرص های رتینوئید (ویتامین A ترکیبی) تجویز شوند که پیشرفت مشکل پوسته پوسته شدن پوست را کاهش می دهد. این داروها، ظاهر پوست را بهبود می بخشند، اما التهاب یا قرمزی را کاهش نمی دهند. مکمل های ویتامین D نیز ممکن است تجویز شوند.
دکتر نابت تاجمیر ریاحی متخصص پوست و مو در تهران
