زونا یک بیماری پوستی ویروسی است که عامل به وجود آورنده ی آن ویروس واریسلا زوستر (همان ویروسی که باعث آبله مرغان می شود) می باشد. بیماری زونا مسری نیست. یعنی در صورتی که شما به این بیماری مبتلا هستید، شخص دیگری نمی تواند همین بیماری را از شما بگیرد. ولی ویروس واریسلا زوستر که باعث ایجاد این بیماری می شود می تواند به فرد دیگری که به آبله مرغان مبتلا نشده است، سرایت نموده و وی را به این بیماری مبتلا کند. بیماری زونا از فرد مبتلا به شما سرایت نمی کند ولی ممکن است آبله مرغان بگیرید.
ویروس واریسلا زوستر تا پایان عمر در بافت عصبی فرد بیمار باقی می ماند. اما ممکن است در طول زندگی به صورت غیر فعال باشد. در شرایطی که بدن فرد نتواند ویروس را مهار کند، ممکن است دوباره به زونا مبتلا شود. در این مقاله درباره دوره درمان زونا و روشهای انتقال زونا صحبت می کنیم و به این سوال رایج “زونا تا چند روز قابل سرایت است؟” پاسخ می دهیم.
زونا چیست؟
زونا نوعی عفونت ویروسی است که به وسیله ی ویروس واریسلا زوستر (VZV یا هرپس زوستر) ایجاد می شود. این نوع عفونت ویروسی با بثورات قرمز پوستی همراه بوده، که می تواند باعث درد و سوزش شود. زونا معمولاً به صورت رگه هایی از تاول در یک طرف بدن، به طور معمول در تنه، گردن یا پشت ظاهر می شود. در موارد نادر، این تاول ها می توانند روی صورت نیز مشاهده شوند.
وقتی که فردی دچار آبله مرغان می شود، ویروس واریسلا زوستر می تواند به صورت نهفته در اعصاب نخاعی (گانگلیون خلفی نخاع) او باقی بماند. تا زمانی که به علت یک عامل تحریکی یا نقص سیستم ایمنی دوباره فعال شود. در این صورت، فرد دچار زونا می شود.
فعال شدن این ویروس در امتداد عصب یا گروهی از عصب های آلوده، معمولاً در بزرگسالان (افراد بالای ۵۰ تا ۶۰ سال) اتفاق می افتد. با این وجود، حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد عفونت های زونا در افراد زیر ۲۰ سال رخ داده است. همچنین، زنانی که در دوران بارداری خود آبله مرغان می گیرند، ممکن است ویروس زونا را به جنین منتقل کنند و نوزاد متولد نشده دچار مشکلاتی شود.
آیا زونا قابل سرایت است؟
بیماری زونا مسری نیست. اما شما می توانید از افرادی که به بیماری زونا مبتلا هستند آبله مرغان بگیرید! بنابراین، اگر تا کنون آبله مرغان نگرفته اید، سعی کنید با افراد مبتلا به زونا در تماس نباشید.
اگر به بیماری زونا مبتلا هستید، سعی کنید از افرادی که سابقه ی بیماری آبله مرغان را نداشته اند، همچنین افرادی که سیستم ایمنی بدن ضعیفی دارند دوری کنید.
نکته
شما از فردی که مبتلا به زونا است، بیماری زونا نمی گیرید. اما اگر تا به حال آبله مرغان نگرفته اید یا واکسن آبله مرغان نزده اید، می توانید از فرد مبتلا به زونا، آبله مرغان بگیرید.
زونا تا چه مدت قابل سرایت است؟ (دوره درمان زونا)
اولین نشانه‌های زونا، معمولاً تاول های همراه با درد و احساس سوزش است. درد معمولاً در یک طرف بدن و در چندین ناحیه کوچک رخ می دهد. بعد از مدتی این تاول ها می ترکند و مایعاتی از آنها ترشح می شود. درد در ناحیه ی این ضایعات پوستی ممکن است خیلی شدید باشد. چون این ضایعات موجب تحریک عصب می شود.
تا زمانی که شما تاول دارید، می توانید این ویروس را به دیگران منتقل کنید. بنابراین، باید منتظر بمانید تا همه ی تاول ها، خشک و پوسته پوسته شوند. این ضایعات ممکن است پس از گذشت ۲ تا ۴ هفته بهبود پیدا کنند. همچنین، ممکن است برخی از نواحی پوست زخم شود.
علائم زونا چیست؟
مهم ترین نشانه ی زونا، بثورات دردناکی است که می تواند در نواحی زیر ایجاد شود:
- کمر، پشت و قفسه سینه (اغلب به صورت نواری در یک طرف بدن است)
- اندام های داخلی، مثل دستگاه گوارش یا عروق مغز
این بیماری با ایجاد ضایعات و تاول هایی پدیدار می شود. این تاول ها پس از گذشت ۷ الی ۱۰ روز شروع به خشک شدن می کنند و معمولاً پس از ۲ تا ۴ هفته از بین می روند.
درمان زونا
هیچ درمانی برای زونا وجود ندارد، اما روش های زیر می توانند به پیشگیری از عوارض و تسریع بهبودی شما کمک کنند. در حالت ایده آل، شما باید ظرف ۷۲ ساعت پس از بروز علائم، درمان را شروع کنید. پزشک ممکن است داروهایی را برای کاهش علائم و کوتاه کردن طول عفونت تجویز کند.
درمان زونا با داروهای ضد ویروس
داروهای زیر به رفع زودتر ویروس از بدن و همچنین به جلوگیری از دردی که ماه ها و سال ها بعد رخ می دهد (نورالژی پس از هرپس) کمک می کنند:
- آسیکلوویر (Zovirax®)
- فامسیکلوویر (Famvir®)
- والاسیکلوویر (Valtrex®)
داروهای ضد درد
زونا می تواند باعث درد شدید شود، بنابراین پزشک ممکن است موارد زیر را نیز تجویز کند:
- پچ موضعی کپسایسین (کوتنزا)
- داروهای ضد تشنج مانند گاباپنتین (نورونتین)
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای، مانند آمی تریپتیلین
- بی حس کننده ها، مانند لیدوکائین، از طریق کرم، ژل، اسپری یا چسب پوستی
- مسکن های کدئین دار
- داروهای تزریقی شامل کورتیکواستروئیدها و بی حس کننده های موضعی
درمان خانگی زونا
روش های خانگی می توانند به کاهش علائم زونا کمک کند. این روش ها عبارتند از:
- حمام یا دوش خنک برای تمیز کردن و تسکین پوست
- استفاده از کمپرس سرد مرطوب روی بثورات برای کاهش درد و خارش
- استفاده از لوسیون کالامین یا تهیه خمیر با آب و جوش شیرین یا نشاسته ذرت برای کاهش خارش
- خوردن غذاهای حاوی ویتامین A، ویتامین B12، ویتامین C و ویتامین E
- مصرف مکمل های ال لیزین برای تقویت سیستم ایمنی بدن
راههای انتقال زونا چیست؟
ویروس واریسلا زوستر (VZV) می تواند از طریق ترشحات تاول های ترکیده شده ی زونا، به افرادی که تا کنون آبله مرغان نگرفته اند یا واکسن آن را نزده اند، منتقل شود. اگرچه ویروس زونا نمی تواند از طریق رابطه ی جنسی منتقل شود، اما باید در نظر داشته باشید که در زمان فعالیت های جنسی ممکن است تاول ها بترکند و ویروس به شما منتقل شود. بنابراین اگر تا کنون به آبله مرغان مبتلا نشده اید، بهتر است از رابطه جنسی با فرد مبتلا به زونا بپرهیزید. زیرا ممکن است در آینده به آبله مرغان و زونا مبتلا شود.
از نظر تئوری، ممکن است ویروس واریسلا زوستر فعال بتواند به دیگران سرایت کند. زیرا بر اساس مطالعات، ویروس VZV در بزاق و ترشحات بینی فرد مبتلا به زونا یا آبله مرغان وجود دارد. اما اطلاعات بسیار کمی در مورد انتقال ویروس واریسلا زوستر از طریق بزاق یا تنفس در دسترس است. به این علت که این اتفاق به ندرت رخ می دهد.
در صورتی که تاول در دهان ایجاد نشده باشد، ویروس از طریق سرفه و عطسه منتقل نمی شود. اما اگر در دهان خود تاول مشاهده کردید، مراقب عطسه و سرفه خود در کنار دیگران باشید.
اقدامات لازم برای جلوگیری از سرایت زونا
بر اساس منابع معتبر، شما می توانید به وسیله ی راه های زیر مانع از انتقال این ویروس به دیگران شوید:
- از لمس کردن یا خاراندن زائده های پوستی بپرهیزید. به خصوص وقتی که هنوز خشک نشده اند و به شکل تاول هستند.
- بثورات پوستی خود را با پانسمان شل به طور کامل بپوشانید.
- تا کامل شده دوره درمان زونا به شدت بهداشت دست ها را رعایت کنید. دست هایتان را به طور مرتب بشویید.
چه کسانی نباید هیچگونه تماسی با بیمار مبتلا به زونا داشته باشد؟
اگر به زونا مبتلا شده اید، از هرگونه تماس با این افراد خودداری کنید:
- زنان بارداری که تا کنون آبله مرغان نگرفته اند یا واکسن آن را دریافت نکرده اند.
اگر زنان باردار به بیماری آبله مرغان مبتلا شوند (به خصوص ۵ تا ۲۱ روز قبل از زایمان)، نوزاد به شدت در معرض خطر سرایت زونا قرار می گیرد.
- کودکانی که آبله مرغان نگرفته اند یا واکسن آن را نزده اند.
کودکان تا قبل از واکسیناسیون باید از تماس با تاول های آبله مرغان یا زونا به شدت خودداری کنند، تا خطر سرایت زونا و عوارض جانبی آن کاهش یابد.
- افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند.
شامل:
- نوزاد تازه متولد شده یا نوزادی که در هنگام تولد وزن کمی داشته است.
- افرادی که به برخی از بیماری های مربوط به سیستم ایمنی مبتلا هستند. مانند HIV، لوسمی یا لنفوم
- افرادی که از درمان ها و داروهایی استفاده می کنند که باعث سرکوب سیستم ایمنی بدن آنها می شود. مانند شیمی درمانی
- افرادی که پیوند اعضا انجام داده اند.
اگر فردی از این گروه ها در معرض ویروس واریسلا زوستر قرار گیرد، سیستم ایمنی بدن او نمی تواند به اندازه ی کافی در برابر عوارض این ویروس مقاومت کند. اگر آنها قبلاً آبله مرغان نگرفته باشند، بیشتر در خطر خواهند بود. در نتیجه اگر در این گروه از افراد قرار دارید، تا کامل شدن دوره درمان زونا باید از خودتان مراقبت کنید.
زمانی که فردی با سیستم ایمنی ضعیف به ویروس آبله مرغان مبتلا شود، خطر ابتلا به زونا و عوارض آن هم به شدت افزایش می یابد. همچنین، ممکن است مدت زمان بیشتری طول بکشد تا بیماری آنها درمان شود یا عوارض آنها شدیدتر باشد.
دکتر نابت تاجمیر ریاحی متخصص پوست و مو
