فولیکولیت، به گروهی از بیماری های پوستی گفته می شود که در آن، فولیکول های مو، ملتهب می گردند. در نتیجه آن، لکه های قرمز و حساس، غالبا دارای دانه های چرکی، در سطح پوست ایجاد می شود. در ادامه ی متن ابتدا علت ابتلا به فولیکولیت و سپس درمان هر کدام بسته به علت را بیان میکنیم.
فولیکولیت ممکن است سطحی یا عمیق باشد؛ و می تواند در هرجایی که مو وجود دارد، از جمله قفسه سینه، کمر، باسن، دست ها و پاها رخ دهد. آکنه و انواع مختلف آن نیز از انواع فولیکولیت است.
فولیکولیت چیست؟
فولیکولیت یک بیماری پوستی است که در آن فولیکول های مو ملتهب می شوند. این بیماری معمولاً در اثر عفونت باکتریایی یا قارچی ایجاد می شود. در ابتدا ممکن است مانند برجستگی های قرمز کوچک یا جوش های سر سفید در اطراف فولیکول های مو به نظر برسد. عفونت می‌تواند گسترش یابد و به زخم‌های پوسته‌دار تبدیل شود که درمان نمی شوند.
بیماری پوستی فولیکولیت خطرناک نیست اما به علت خارش، درد و ظاهر نامطلوب، می تواند اذیت کننده باشد. از طرفی، عفونت های شدید می توانند باعث ریزش مو و ایجاد زخم دائمی شوند.
عکس فولیکولیت مو
علت ایجاد فولیکولیت چیست؟
فولیکولیت می تواند به دلیل عفونت، انسداد، تحریک و بیماری های مختلف پوستی ایجاد گردد.
۱- فولیکولیت ناشی از عفونت
برای تشخیص عفونی بودن فولیکولیت، باید از سطح جوش ها برای آزمایشات سیتولوژی و کشت، به کمک یک سوآب، نمونه برداری کرد.
۲- فولویکولیت باکتریایی
عامل ایجاد کننده فولیکولیت باکتریایی، معمولاً استافیلوکوکوس اورئوس است. اگر عفونت، قسمت عمیق فولیکول ها را درگیر کند، منجر به ایجاد جوش های دردناک می گردد. درمان توصیه شده برای این شرایط، شامل رعایت بهداشت، پاک کننده یا کرم ضد عفونی کننده، پماد آنتی بیوتیک یا آنتی بیوتیک خوراکی است.
عامل فولیکولیت استخر آبگرم، سودوموناس آئروژینوزا ست که در آب گرم با میزان کلر نامناسب رشد می کند. فولیکولیت گرم منفی، سبب ایجاد جوش صورت، ناشی از سودوموناس آئروژینوزا یا ارگانیسم های مشابه دیگر، می شود. و معمولاً این نوع آکنه با تتراسایکلین درمان می گردد اما بسیار نادر است.
۳- مخمر
شایع ترین مخمر ایجاد کننده فولیکولیت، Pityrosporum ovale است که با نام Malassezia نیز شناخته می شود. فولیکولیت مالاسزیا (Pityrosporum folliculitis)، نوعی بیماری آکنه مانند و خارش دار است که معمولاً نواحی بالا تنه در بالغین جوان را درگیر می کند. درمان آن شامل عدم مصرف مرطوب کننده ها، قطع هرگونه آنتی بیوتیک و داروهای ضد قارچ موضعی یا خوراکی، به مدت چند هفته است.
۴- فولیکولیت ناشی از قارچ
شکل ظاهری قارچ پوستی
۵- عفونت های ویروسی
فولیکولیت ممکن است توسط ویروس هرپس سیمپلکس نیز ایجاد شود. این شرایط، علائمی مانند حساسیت ایجاد کرده و در حدود ده روز، بدون نیاز به درمان برطرف می گردد. عود مجدد و شدید بیماری را می توان با آسیکلوویر و سایر عوامل ضد ویروس درمان کرد.
هرپس زوستر (عامل زونا) همچنین ممکن است سبب ایجاد فولیکولیت، همراه با جوش (پوسچول) های دردناک و لکه های پوسته دار درون درماتوم (ناحیه ای از پوست که توسط یک عصب، عصب دهی می شود) شود. برای درمان آن از آسیکلوویر با دوز بالا استفاده می گردد.
مولوسکوم کنتاژیوزوم، که در کودکان با سنین پایین تر شایع است، می تواند باعث ایجاد پاپول های نافی فولیکولار شود؛ که معمولاً در یک چین پوستی یا اطراف آن قابل مشاهده است. این ویروس ممکن است درماتیت را تحریک کند.
۶- عفونت انگلی
کلونیزاسیون (تکثیر) کنه های فولیکول مو (demodex)، می تواند سبب ایجاد فولیکولیت صورت یا پوست سر، در بالغینی با سن بالاتر یا سیستم ایمنی سرکوب شده گردد. این وضعیت به عنوان دمودیکوز نیز شناخته می شود.
ابتلا به عفونت انسانی، گال، اغلب باعث ایجاد فولیکولیت و همچنین پاپول های غیر فولیکولی، وزیکول ها و جوش های پوستی می گردد.
در لینک مشاهده کنید:
ایا بیماری گال خطرناک است؟
فولیکولیت ناشی از رشد مجدد مو یا فولیکولیت مو
فولیکولیت، ممکن است در اثر رویش مجدد موها پس از اصلاح، اپیلاسیون (وکس کردن)، الکترولیز یا بند انداختن (کندن موها) ایجاد شود. نمونه های گرفته شده با سوآب از این جوش ها، استریل هستند و رشد باکتری یا موجودات دیگر، در آن ها وجود ندارد. فولیکولیت تحریکی که در ناحیه ریش ایجاد می شود، تحت عنوان pseudofolliculitis barbae شناخته می شود.
فولیکولیت تحریکی، در قسمت های تحتانی پاهای بانوان نیز شایع (بثورات اصلاح)، و غالباً بسیار خارش دار است. درمان آن به صورت عدم برداشتن مو ها، تا حدوداً سه ماه پس از برطرف شدن علائم فولیکولیت می باشد. برای جلوگیری از بروز مجدد فولیکولیت تحریکی، از یک روش ملایم تر برای از بین بردن مو زائد، مانند تیغ برقی مخصوص بانوان، استفاده نمایید. از مصرف صابون خودداری کرده و در صورت استفاده از تیغ، مقدار زیادی ژل اصلاح بزنید.
فولیکولیت ناشی از واکنش های تماسی
علت این نوع فولیکولیت معمولاً در اثر یکی از عوامل زیر است:
۱- انسداد منافذ پوست
استفاده از پمادهایی که پایه پارافینی دارند، مرطوب کننده ها و مشمع (مرهم)های چسبنده، همگی ممکن است منجر به ایجاد فولیکولیت استریل شوند. در صورت نیاز به مرطوب کننده، محصولی را انتخاب کنید که فاقد روغن باشد، زیرا احتمال ایجاد انسداد توسط آن ها کمتر است.
۲- مواد شیمیایی
قطران ذغال سنگ، روغن های بُرنده و سایر مواد شیمیایی، ممکن است باعث ایجاد فولیکولیت تحریکی شوند. از تماس با این محصولات خودداری کنید.
۳- استروئیدهای موضعی
استفاده بیش از حد از استروئیدهای موضعی، ممکن است باعث ایجاد فولیکولیت شود. درماتیت پریورال، نوعی فولیکولیت صورت است که توسط مرطوب کننده ها و استروئیدهای موضعی ایجاد می گردد. این عارضه با مصرف آنتی بیوتیک های تتراسایکلینی به مدت شش هفته یا بیشتر درمان می شود.
فولیکولیت ناشی از سرکوب سیستم ایمنی
فولیکولیت ائوزینوفیلی، نوع خاصی از فولیکولیت است که در برخی از افراد با سیستم ایمنی سرکوب شده، مانند افراد آلوده به ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) یا افراد مبتلا به سرطان، ایجاد می شود.
فولیکولیت ناشی از مصرف داروها
فولیکولیت، ممکن است با مصرف برخی داروها، به ویژه کورتیکواستروئیدها (آکنه استروئیدی)، آندروژن ها (هورمون های مردانه)، هورمون آدرنوکورتیکوتروفیک (ACTH)، لیتیوم، ایزونیازید (INH)، فنی توئین و ویتامین های گروه B، ایجاد گردد. مهارکننده های پروتئین کیناز (مهار کننده های گیرنده فاکتور رشد اپیدرمی) و درمان هدفمند برای ملانومای متاستاتیک (ومورافنیب، دابرافنیب) تقریباً همیشه منجر به فولیکولیت می شوند.
فولیکولیت ناشی از بیماری های التهابی پوست
برخی از بیماری های التهابی غیرمعمول پوستی، ممکن است با ایجاد فولیکولیت استریل عمیق، سبب بروز ریزش مو و زخم های دائمی گردند. از جمله:
- لیکن پلان
- دیسکوئید لوپوس اریتماتوز
- ورم فولیکولیت
- فولیکولیت کلوئیدالیس.
درمان، به شرایط زمینه ای و شدت بیماری بستگی دارد. برای تشخیص، اغلب به نمونه برداری از پوست نیاز است.
درمان فولیکولیت
درمان فولیکولیت بر اساس نوع و شدت بیماری متفاوت است. موارد خفیف اغلب فقط به درمان های خانگی نیاز دارند. با این حال، موارد شدید ممکن است نیاز به دارو یا درمان های دیگر داشته باشند.
1_ دارو و پماد برای فولیکولیت
بسته به علت بیماری، می توان از داروهای خوراکی یا پمادها برای درمان عفونت های باکتریایی فولیکولیت استفاده کرد. داروهای ضد التهابی نیز ممکن است توصیه شود. اشکال دارویی عبارتند از:
- کرم های آنتی بیوتیک موضعی
- آنتی بیوتیک های خوراکی
- کرم های ضد قارچ موضعی
- ضد قارچ های خوراکی
- شامپوهای ضد قارچ
- پماد های استروئیدی
- کورتیکواستروئیدهای خوراکی
2_ نور درمانی
طبق برخی تحقیقات، نور درمانی یا فتودینامیک درمانی می تواند به بهبود علائم فولیکولیت عمیق کمک کند. گاهی اوقات از نور درمانی برای درمان آکنه استفاده می شود و از نور و یک ماده شیمیایی برای کشتن باکتری ها، قارچ ها و ویروس ها استفاده می شود.
3_ تخلیه جوش فولیکولیت توسط پزشک
گاهی اوقات پزشک با ایجاد یک برش کوچک در ضایعه، جوش یا کاربونکل را تخلیه می کند تا چرک را تخلیه کند. هدف کاهش درد و تشویق زمان بهبودی سریعتر است.
4_ لیزر موهای زائد
لیزر درمانی ممکن است به کاهش فولیکولیت و درمان عفونت کمک کند. فولیکول های مو را از بین می برد تا نتوانند ملتهب یا عفونی شوند.
درمان خانگی فولیکولیت
جوش های فولیکولیت به خودی خود از بین می روند اگر:
- سیستم ایمنی سالمی داشته باشید
- کاری که باعث فولیکولیت شده است را متوقف کنید
برای اینکه جوش های فولیکولیت را سریعتر از بین ببرید، می توانید از کمپرس گرم روی آن ناحیه استفاده کنید. هنگام استفاده از کمپرس گرم، متخصصان پوست توصیه می کنند:
- حداقل ۳ تا ۴ بار در روز از کمپرس گرم استفاده کنید.
- هر بار ۱۵ تا ۲۰ دقیقه کمپرس را روی پوست خود بگذارید.
- اگر کمپرس گرم به شما کمک می کند احساس راحتی بیشتری داشته باشید، می توانید آن را بیش از ۴ بار در روز انجام دهید.
- زمانی که اصلاح یا اپیلاسیون باعث عفونت می شود، باید این کارها را به مدت ۳۰ روز متوقف کنید.
دکتر نابت تاجمیر ریاحی، فوق تخصص پوست و مو در تهران
