دیدن ضایعات پوستی، جوش یا دانه های قرمز روی پوست کودک، می‌تواند برای هر پدر و مادری نگران‌کننده باشد. این نگرانی وقتی بیشتر می‌شود که این دانه‌ها با علائم شایع بیماری‌های پوستی مانند خارش همراه نباشند و والدین نتوانند به راحتی علت آن را تشخیص دهند. در دنیای پرهیاهوی اطلاعات پزشکی، پیدا کردن پاسخ دقیق برای این سوال که علت دانه های قرمز روی پوست نوزاد بدون خارش چیست، می‌تواند گیج‌کننده باشد. بسیاری از بیماری‌ها و شرایط پوستی در کودکان، خود را با جوش‌های قرمزی که خارش ندارند، نشان می‌دهند و شناخت تفاوت دانه‌های قرمز بدون خارش در کودکان با انواع دیگر ضایعات پوستی، کلید یک اقدام مناسب و به موقع است.
در این مقاله جامع، ما به بررسی عمیق و تخصصی این موضوع می‌پردازیم، علل شایع و کمتر شایع دانه های قرمز بدون خارش در کودکان و نوزادان را تشریح می‌کنیم و به والدین کمک می‌کنیم تا با آرامش و دانش کافی، وضعیت فرزندشان را ارزیابی کنند. این راهنما به شما کمک می‌کند تا بدانید کدام دانه‌های پوستی بی‌خطر هستند و چه زمانی نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارید.
دانه‌های قرمز شایع و بی‌خطر
بسیاری از دانه‌های قرمزی که روی پوست کودکان ظاهر می‌شوند، موقتی و کاملاً بی‌خطر هستند و اغلب نیازی به درمان خاصی ندارند. شناخت این موارد از نگرانی‌های بی‌مورد جلوگیری می‌کند.
الف. راش‌های گرمایی (Heat Rash) یا دانه عرق‌سوز
این یکی از شایع‌ترین علل دانه های قرمز روی پوست کودک بدون خارش است، به ویژه در نوزادان و در فصول گرم.
- علت: زمانی اتفاق می‌افتد که مجاری غدد عرق کودک مسدود می‌شوند و عرق زیر پوست به دام می‌افتد.
- ظاهر: به صورت دانه‌های کوچک و ریز به رنگ قرمز یا صورتی و به شکل خوشه‌ای دیده می‌شوند. معمولاً در قسمت‌هایی از بدن که لباس به آن می‌چسبد، مانند زیر گردن، چین‌های پوستی، کمر و زیر بغل ایجاد می‌شوند.
- عدم خارش: به ندرت خارش دارند و بیشتر به دلیل ناراحتی از گرما، کودک ممکن است بی‌قراری کند.
- درمان: این راش‌ها با خنک نگه داشتن کودک، پوشاندن لباس‌های نخی و گشاد و قرار دادن او در محیط با تهویه مناسب، به سرعت از بین می‌روند.
ب. اریتما توکسیکوم نئوناتوروم (Erythema Toxicum Neonatorum)
این یک پدیده کاملاً طبیعی است که تقریباً در نیمی از نوزادان سالم در روزهای اول تولد مشاهده می‌شود.
- علت: علت دقیق آن ناشناخته است، اما یک واکنش طبیعی پوست نوزاد به محیط خارج از رحم است و یک بیماری نیست.
- ظاهر: ضایعاتی به شکل لکه‌های قرمز با برآمدگی‌های کوچک و زرد رنگ در مرکز آن‌ها که به سرعت روی بدن نوزاد پخش می‌شوند و از بین می‌روند.
- عدم خارش: هیچ‌گونه خارش یا ناراحتی برای نوزاد ایجاد نمی‌کند.
- درمان: این عارضه کاملاً بی‌خطر است و خود به خود در عرض چند روز یا چند هفته ناپدید می‌شود و نیازی به هیچ درمانی ندارد.
ج. آکنه نوزادی (Neonatal Acne)
این دانه‌ها شبیه جوش‌های بلوغ هستند و یکی از دلایل دانه های قرمز روی پوست صورت نوزاد بدون خارش است.
- علت: به دلیل باقی ماندن هورمون‌های مادر در بدن نوزاد پس از تولد ایجاد می‌شود و کاملاً بی‌خطر است.
- ظاهر: جوش‌های ریز و قرمز رنگی که معمولاً روی گونه‌ها، بینی و پیشانی نوزاد دیده می‌شوند.
- عدم خارش: این جوش‌ها خارش یا درد ندارند.
- درمان: معمولاً طی چند هفته تا چند ماه خودبه‌خود از بین می‌روند. والدین باید از فشار دادن یا استفاده از محصولات چرب روی پوست نوزاد خودداری کنند.
دانه‌های قرمز ناشی از عفونت‌های ویروسی
بسیاری از بیماری‌های ویروسی کودکان با بثورات پوستی (راش) همراه هستند. این بثورات اغلب در ابتدا بدون خارش هستند و سپس ممکن است خارش‌دار شوند یا همان‌طور باقی بمانند.
الف. روزئولا اینفانتوم (Roseola Infantum) یا تب و دانه
این بیماری ویروسی در کودکان زیر ۲ سال بسیار شایع است و یکی از اصلی‌ترین دلایل دانه های قرمز روی پوست کودک و تب هستند.
- علائم: بیماری با تب بالا (بالای ۳۹ درجه سانتی‌گراد) که ۳ تا ۵ روز طول می‌کشد، شروع می‌شود. پس از فروکش کردن تب، ناگهان دانه‌های قرمز روی تنه و گردن کودک ظاهر می‌شود که به سرعت به سایر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابد.
- ظاهر دانه‌ها: دانه‌ها کوچک و مسطح هستند و ممکن است کمی برجستگی داشته باشند.
- درمان: درمانی برای خود ویروس وجود ندارد. تمرکز بر کنترل تب با داروهای تب‌بر مناسب و مایعات فراوان است. دانه‌ها نیز خودبه‌خود طی چند روز از بین می‌روند.
ب. بیماری دست، پا و دهان (Hand, Foot, and Mouth Disease)
این بیماری ویروسی به ویژه در کودکان زیر ۵ سال شایع است.
- علائم: تب، گلودرد و کاهش اشتها از علائم اولیه هستند. سپس تاول‌ها و زخم‌های دردناک در دهان ایجاد می‌شوند و پس از آن، دانه‌های قرمز روی کف دست‌ها و کف پاها ظاهر می‌شوند.
- ظاهر دانه‌ها: دانه‌ها ابتدا به صورت لکه‌های کوچک و قرمز ظاهر می‌شوند و سپس به تاول‌های کوچک و پر از مایع تبدیل می‌گردند. اگرچه این ضایعات ممکن است خارش نداشته باشند، اما دردناک و آزاردهنده هستند.
- درمان: درمانی برای این بیماری وجود ندارد و درمان حمایتی شامل کاهش درد و تب با داروهای مسکن و مایعات فراوان است.
ج. سرخک (Measles)
سرخک یک بیماری عفونی ویروسی جدی است که به دلیل واکسیناسیون، امروزه نادر شده اما همچنان در برخی نقاط جهان مشاهده می‌شود.
- علائم: بیماری با تب بالا، سرفه، آبریزش بینی و قرمزی چشم شروع می‌شود. پس از ۲ تا ۳ روز، لکه‌های سفید رنگی به نام لکه کوپلیک در داخل دهان ظاهر می‌شود. سپس راش سرخک که شبیه دانه‌های قرمز است، ابتدا روی صورت و گردن شروع شده و به سمت پایین بدن گسترش می‌یابد.
- ظاهر دانه‌ها: راش سرخک به صورت لکه‌های بزرگ و قرمز رنگ ظاهر می‌شود که ممکن است به هم بپیوندند.
- درمان: درمان حمایتی شامل استراحت، مایعات فراوان و داروهای کاهش تب است. واکسن MMR بهترین راه پیشگیری است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در برخی موارد، دانه های قرمز روی پوست کودک بدون خارش می‌توانند نشانه یک بیماری جدی‌تر باشند و نیاز به بررسی فوری پزشکی دارند.
الف. مننژیت (Meningitis)
مننژیت یک بیماری نادر اما بسیار خطرناک است که نیاز به اقدام فوری پزشکی دارد.
- علائم: علائم اولیه شامل تب بالا، سفتی گردن، سردرد، استفراغ و خواب‌آلودگی است.
- ظاهر دانه‌ها: دانه‌های قرمز یا بنفش رنگی که به صورت لکه‌های ریز در زیر پوست ظاهر می‌شوند و با فشار دادن لیوان به روی آن‌ها از بین نمی‌روند. به این علامت “عدم محو شدن راش با فشار” می‌گویند که یک علامت خطرناک و هشداردهنده است.
- اقدام فوری: اگر این دانه‌ها را مشاهده کردید، فوراً با اورژانس تماس بگیرید یا به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کنید.
ب. کاوازاکی (Kawasaki Disease)
این یک بیماری التهابی نادر است که به عروق خونی در سراسر بدن به ویژه در قلب، آسیب می‌رساند.
- علائم: تب بالا که بیش از ۵ روز طول بکشد و به داروهای تب‌بر پاسخ ندهد، قرمزی چشم، زبان توت‌فرنگی (قرمز و متورم)، تورم و قرمزی کف دست و پا، و راش‌های قرمز رنگ بدون خارش روی تنه و اندام‌ها.
- اهمیت تشخیص: تشخیص به موقع برای جلوگیری از آسیب دائمی به قلب حیاتی است.
ج. پورپورای هنوخ شوئن‌لاین (Henoch-Schönlein Purpura – HSP)
یک بیماری نادر که باعث التهاب عروق خونی کوچک می‌شود.
- علائم: تب، درد مفاصل و شکم، و راش‌های برجسته به رنگ قرمز یا بنفش روی پاها و باسن که خارش ندارند. این راش‌ها شبیه کبودی‌های کوچک هستند.
پرسش و پاسخ: پاسخ به سوالات متداول والدین
برای درک بهتر موضوع، به برخی از سوالاتی که والدین اغلب در گوگل جستجو می‌کنند، پاسخ می‌دهیم.
- اگر فرزندم دانه های قرمز روی پوستش بدون خارش دارد و تب ندارد، آیا جای نگرانی هست؟
- در اکثر موارد خیر. این می‌تواند نشانه‌ای از راش‌های گرمایی، آکنه نوزادی یا اریتما توکسیکوم باشد. با این حال، باید علائم دیگر مانند بی‌حالی، بی‌قراری شدید یا مشکلات تنفسی را نیز زیر نظر داشته باشید.
- چرا دانه های قرمز روی پوست نوزاد بدون خارش ایجاد می‌شوند؟
- علت اصلی به سیستم ایمنی نابالغ نوزاد و واکنش‌های پوستی او به محیط جدید، و یا عفونت‌های ویروسی رایج مربوط می‌شود.
- چگونه جوش های ریز قرمز روی بدن کودک بدون خارش را درمان کنم؟
- بسته به علت، درمان متفاوت است. برای راش گرمایی، خنک نگه داشتن کودک کافی است. برای عفونت‌های ویروسی، درمان حمایتی (کنترل تب و مایعات) لازم است. هرگز خودسرانه از کرم‌ها یا پمادهای پوستی استفاده نکنید.
- چگونه می‌توانم تشخیص دهم که این دانه‌ها خطرناک هستند؟
- نشانه‌های خطرناک شامل موارد زیر است:
- دانه‌هایی که با فشار دادن لیوان به روی آن‌ها از بین نمی‌روند.
- تب بالا که به دارو پاسخ نمی‌دهد.
- بی‌حالی، خواب‌آلودگی شدید یا بی‌قراری غیرعادی.
- سفتی گردن یا تنفس سخت.
- نشانه‌های خطرناک شامل موارد زیر است:
نتیجه‌گیری:
مواجه شدن با دانه های قرمز روی پوست کودک می‌تواند گیج‌کننده باشد، اما در اکثر موارد، این دانه‌ها بی‌خطر و موقتی هستند. به یاد داشته باشید که:
- ▪️راش‌های گرمایی و آکنه نوزادی معمولاً نیازی به درمان ندارند.
- ▪️بیماری‌های ویروسی مانند روزئولا، اغلب با تب بالا شروع می‌شوند و پس از فروکش کردن تب، دانه‌ها ظاهر می‌شوند.
- ▪️نشانه‌های خطر را جدی بگیرید و در صورت مشاهده دانه‌هایی که با فشار از بین نمی‌روند، تب بسیار بالا، یا بی‌حالی شدید، فوراً با پزشک مشورت کنید.
هرگز به خوددرمانی متوسل نشوید. بهترین راه برای اطمینان از سلامت فرزندتان، مراجعه به پزشک متخصص اطفال است. پزشک با معاینه دقیق و در صورت لزوم، انجام آزمایش‌های تکمیلی، علت اصلی را تشخیص می‌دهد و بهترین روش درمانی را توصیه خواهد کرد.
دکتر تاجمیر ریاحی، متخصص پوست و مو