علائم پوستی پسوریازیس و درماتیت سبورئیک ممکن است شبیه به هم به نظر برسند. البته، با وجود اینکه برخی افراد همزمان به هر دو بیماری مبتلا می شوند، تفاوت های کلیدی این دو بیماری (مانند محل بروز و عوامل محرک آنها) قابل تفکیک می باشد! فارغ از تفاوت پسوریازیس و درماتیت از نظر ظاهری، از آنجایی که این دو بیماری می توانند پوست سر را تحت تأثیر قرار دهند، اغلب مردم این بیماری ها را با یکدیگر اشتباه می گیرند.
پسوریازیس حالتی شبیه به پوسته پوسته شدن داشته و سطح آن نقره ای به نظر می رسد. در مقابل، درماتیت سبورئیک بیشتر به صورت زرد و چرب ظاهر می شود. این مقاله به بررسی سایر تفاوت های میان این دو بیماری، همچنین علل احتمالی و روش های درمان آنها می پردازد.
تفاوت پسوریازیس و درماتیت
درک تفاوت های میان درماتیت سبورئیک و پسوریازیس می تواند منجر به درمان به موقع این بیماری ها شود.
جدول زیر برخی از تفاوت های میان درماتیت سبورئیک و پسوریازیس را نشان می دهد.
بیماری | علائم | علل | محرک ها | عوامل خطرساز |
پسوریازیس | · معمولاً آرنج ها و زانوها را تحت تأثیر قرار می دهد · لکه های برجسته و پوسته پوسته · ترک خوردگی و خونریزی پوست · پوست خشک · پوسته های سفید-نقره ای | · ژنتیک و محیط · بیماری خود ایمنی | · استرس · آسیب به پوست · مصرف داروها · عفونت | · به یک اندازه در مردان و زنان شایع است · معمولاً بین ۱۵ تا ۳۵ سالگی رخ می دهد
|
درماتیت سبورئیک | · غالباً پوست سر را تحت تأثیر قرار می دهد · پوسته های سفید و سخت · پوسته های زرد و چرب · پوست تغییر رنگ یافته و متورم · خارش یا سوزش | · ژنتیک و محیط | · استرس · تغییرات هورمونی · قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی · بیماری · حلال ها · صابون ها · مواد شوینده قوی · آب و هوای خشک | · بیشتر در میان جوانان و بزرگسالان بالای ۵۰ سال دیده می شود · در مردان شایع تر است |
علائم درماتیت سبورئیک
علائم درماتیت سبورئیک معمولاً روی پوست سر ظاهر شده و گاهی اوقات صورت، قسمت بالای قفسه سینه و پشت را نیز درگیر می کند. این علائم شامل موارد زیر می باشد:
- پوسته های سفید و سخت
- پوسته های زرد و چرب
- پوست تغییر رنگ داده و متورم
- احساس خارش یا سوزش در نواحی آسیب دیده
علائم پسوریازیس
اگرچه پسوریازیس اغلب پوست سر را تحت تأثیر قرار می دهد، اما بیشتر احتمال دارد که در نواحی دیگری از بدن، مانند آرنج ها یا زانوها، ظاهر شود. پسوریازیس باعث ایجاد لکه های برجسته و پوسته پوسته روی پوست می شود. بروز این بیماری در پوست سر ممکن است منجر به ترک خوردگی، خونریزی و ظاهر شدن پوسته های سفید-نقره ای شده و در کنار آن، بیمار احساس درد یا سوزش داشته باشد.
با این حال مشابه با درماتیت سبورئیک، پسوریازیس نیز می تواند باعث پوسته ریزی شوره مانند شود. اما بر خلاف درماتیت سبورئیک، پوست اطراف ضایعات پسوریازیس، بسیار خشک تر از پوست اطراف نواحی آسیب دیده از درماتیت سبورئیک می باشد.
دلایل ابتلا به درماتیت سبورئیک و پسوریازیس
دانشمندان هنوز علت دقیق پسوریازیس یا درماتیت سبورئیک را کشف نکرده اند. با این حال، پژوهشگران بر این باورند که ژنتیک نقشی اساسی در هر دو بیماری دارد. عوامل محرک در محیط می توانند ژن های خاصی را فعال کرده و باعث بروز درماتیت و پسوریازیس شوند. این فرآیند -در واقع- با ارسال سیگنال های نادرست این ژن ها به سیستم ایمنی اتفاق می افتد.
بنابراین، برای پیشگیری و شناسایی علائم بیماری، هرگونه تماس اخیر با عوامل محرک محیطی را بررسی نمایید.
عوامل محرک درماتیت سبورئیک
عوامل محرک درماتیت سبورئیک شامل موارد زیر هستند:
- استرس
- تغییرات هورمونی
- مواد شیمیایی
- بیماری
- حلال ها
- صابون ها
- مواد شوینده قوی
- آب و هوای خشک
- میکروارگانیسم های روی پوست
بیماری هایی مثل HIV که روی سیستم ایمنی تأثیر می گذارند و همچنین، بیماری هایی مانند بیماری پارکینسون که سیستم عصبی را درگیر می کنند، ممکن است باعث بدتر شدن علائم شوند.
عوامل محرک پسوریازیس
رشد بی رویه و سریع سلول های پوستی در افراد مبتلا به پسوریازیس، باعث ایجاد ضایعات پوستی می شود.
عوامل زیر می توانند نقش پررنگی در تشدید علائم پسوریازیس ایفا کنند:
- استرس
- آسیب به پوست
- مصرف داروهایی مانند لیتیوم و کینیدین
- عفونت هایی مانند گلودرد استرپتوکوکی، برونشیت یا التهاب لوزه
درمان درماتیت سبورئیک و پسوریازیس
روش های درمانی متعددی برای هر دو بیماری درماتیت سبورئیک و پسوریازیس وجود دارند. درمان ها برای این دو بیماری متفاوت بوده و اثربخشی روش های مختلف درمانی کاملاً به شرایط فرد بستگی دارد.
درمان درماتیت سبورئیک
موارد خفیف درماتیت سبورئیک، معمولاً با کرم های ضد قارچ موضعی قابل درمان است. در برخی موارد، شامپوهای دارویی نیز می توانند مفید باشند. نمونه هایی از این داروها عبارتند از:
- کتوکونازول
- سلنیوم سولفاید
- قطران زغال سنگ
- پیریتیون روی
برای موارد شدیدتر درماتیت سبورئیک، ممکن است برای کاهش التهاب، نیاز به درمان با کورتیکواستروئیدها باشد.
در صورتی که بیمار سابقه مصرف طولانی مدت کورتیکواستروئیدها را داشته باشد، این نوع درمان پیشنهاد نمی شود. در چنین مواردی، پزشک ممکن است یک مهارکننده موضعی کلسینورین (TCI) تجویز کند.
البته نکته مهم اینجاست که این روش های درمانی برای برخی افراد مبتلا به «پسوریازیس پوست سر» نیز مؤثر می باشند. با این حال، پزشکان از این داروها به عنوان داروهای «غیر استاندارد» برای درمان پسوریازیس یاد می کنند. استفاده غیر استاندارد به مواردی اطلاق می شود که پزشکان دارویی را برای هدفی غیر از آنچه که مورد تأیید قرار گرفته است تجویز می کنند.
از دیگر داروهای غیر استاندارد می توان به مهارکننده های کلسینورین اشاره کرد که شامل موارد زیر هستند:
- تاکرولیموس (Protopic)
- پیمکرولیموس (Elidel)
مصرف داروهای ضد قارچ برای برخی از افراد مبتلا به درماتیت سبورئیک شدید ممکن است مؤثر باشد.
درمان های پسوریازیس پوست سر
انواع مختلف پسوریازیس درمان های متفاوتی نیز دارد. از آنجایی که درماتیت سبورئیک از بسیاری جهات شبیه به پسوریازیس پوست سر است، این مقاله بیشتر بر درمان های مربوط به پسوریازیس پوست سر تمرکز دارد.
درمان پسوریازیس پوست سر معمولاً پیچیده بوده و صبر و زمان، کلیدی ترین استراتژی است! از جمله موارد مؤثر برای درمان پسوریازیس سر می توان به محصولات حاوی قطران زغال سنگ و سالیسیلیک اسید (برای درمان موارد خفیف) و شامپوهای دارویی متعدد بدون نسخه برای درمان ضایعات پوست سر و کاهش خارش در موارد خفیف (به خصوص زمانی که نواحی محدودی از پوست سر درگیر شده باشد) اشاره کرد.
برای نرم کردن پلاک های پوستی، شست و شوی پوست سر با آب گرم یا مرطوب کردن آن با لوسیون ها، کرم ها و پمادها پیشنهاد می شود. شانه کردن آرام پوست سر با حرکات دایره ای نیز می تواند پلاک های نرم شده را از پوست سر جدا کند.
برای موارد شدیدتر پسوریازیس پوست سر، ممکن است نیاز به درمان های موضعی قوی تری مثل موارد زیر باشد:
- انتراویلین (Dritho-Scalp)
- کالسیتریول (Dovonex)
- ترکیب کالسیتریول و بتامتازون دی پروپیونات (Taclonex)
- تازاروتین (Tazorac)
نکته: داروهای سیستمیک (داروهایی که بر کل بدن تأثیر می گذارند) به عنوان درمان اولیه برای پسوریازیس پوست سر توصیه نمی شود!
در برخی موارد، پزشکان ممکن است از داروهای بیولوژیکی مانند اتانرسپت (Enbrel) که از سلول های زنده سنتز شده است کمک بگیرند. با این حال، این نوع داروها معمولاً اولین گزینه درمانی برای پسوریازیس پوست سر نبوده و به صورت غیراستاندارد تجویز می شوند.
در اغلب موارد، برای درمان مؤثر علائم پسوریازیس شدید پوست سر، نیاز به ترکیبی از چند روش درمانی مختلف می باشد.
پس از استفاده مکرر از یک دارو، ممکن است بدن بیمار به آن دارو مقاوم شده و اثربخشی آن کاهش یابد. در این مواقع، فرد به یک ترکیب درمانی جدید و مصرف چرخی روش های مختلف نیاز خواهد داشت.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت داشتن هر گونه علائم درماتیت سبورئیک یا پسوریازیس، بهتر است با پزشک مشورت کنید. به خصوص اگر درمان های بدون نسخه روی بثورات، ضایعات یا جوش های چرکی شما تأثیری نداشته است. در حال حاضر، هیچ آزمایش دقیقی برای تشخیص قطعی این دو بیماری وجود ندارد. پزشک با بررسی ضایعات پوستی و پرسیدن سابقه پزشکی فرد و یا نمونه برداری از پوست علت بیماری را شناسایی می کند.
خلاصه:
درماتیت سبورئیک و پسوریازیس در نگاه اول ممکن است شبیه یکدیگر به نظر برسند، اما تفاوت های قابل توجهی در نحوه بروز این دو بیماری روی پوست سر وجود دارد:
- پسوریازیس اغلب علاوه بر پوست سر، روی نواحی دیگر بدن نیز ظاهر می شود.
- درماتیت سبورئیک معمولاً روی پوست سر متمرکز است و کمتر نواحی دیگر را درگیر می کند.
- ضایعات پسوریازیس سطحی نقره ای دارند و می توانند باعث خارش و درد شوند.
- درماتیت سبورئیک معمولاً با لکه های زرد و چرب و پوست متورم و تغییر رنگ داده همراه بوده و پوسته های سفید ایجاد می کند.
برای درمان هر دو بیماری گزینه های مختلفی وجود دارد. اگر فردی مشکوک به یکی از این دو بیماری باشد، بهتر است برای تشخیص و درمان مناسب با پزشک مشورت کند.
دکتر نابت تاجمیر ریاحی متخصص پوست و مو در تهران
