زرد شدن پوست دست و پا، که در علم پزشکی به آن یرقان نیز می گویند، از بالا رفتن سطح بیلی روبین در خون نشأت می‌گیرد؛ رنگدانه ای زردرنگ که طی فرآیند طبیعی تجزیه گلبول های قرمز خون پدید می آید. این عارضه می تواند کل بدن را تحت تأثیر قرار دهد، اما ممکن است به ویژه در دست ها و پاها به دلیل نازک تر و حساس تر بودن پوست در این نقاط، بیشتر مشهود باشد.
علت زرد شدن پوست دست و پا
در ادامه رایج ترین علت زرد شدن پوست دست و پا را بررسی می کنیم:
۱. بیماری های کبدی
کبد وظایف حیاتی متعددی مانند تولید صفرا، دفع و تجزیه هموگلوبین را بر عهده دارد. این اندام در متابولیزه کردن مواد مختلف، از جمله بیلی روبین، نقش کلیدی ایفا می کند. بیماری هایی همچون هپاتیت حاد ویروسی، هپاتیت مزمن، هپاتیت خود ایمنی، سیروز (که اغلب نتیجه آسیب های درازمدت مانند سوءمصرف الکل است) و سرطان کبد می توانند به سلول های کبدی آسیب جدی وارد کنند. این امر به کاهش توانایی آنها برای پردازش بیلی روبین منجر می شود که در نتیجه، بیلی روبین در پوست بدن، از جمله در نقاط دوردست مثل دست ها و پاها، رسوب می‌کند.
۲. اختلالات کیسه صفرا
کیسه صفرا، کیسه کوچکی است که صفرا را در خود نگه می دارد. وقتی جریان صفرا به روده به دلیل سنگ صفرا یا التهاب (کوله سیستیت) مسدود می شود، بیلی روبین به جریان خون برمی گردد. این اتفاق می تواند به علت التهاب، عفونت یا انسداد توسط سنگ های صفراوی رخ دهد. سطوح بالای بیلی روبین سپس وارد پوست شده و باعث زرد شدن پوست دست و پا می شوند که به راحتی در کف دست ها و پاها که پوست آن نازک است مشاهده می شود.
۳. همولیز
همولیز به معنای تجزیه سریع گلبول های قرمز خون است که منجر به افزایش تولید بیلی روبین می شود. شرایطی مانند کم خونی همولیتیک، کم خونی داسی شکل، تالاسمی و برخی عفونت ها می توانند باعث همولیز شوند. هنگامی که این اتفاق می افتد، کبد ممکن است توسط مقدار بیلی روبینی که لازم است متابولیزه کند، سرریز شود. در نتیجه، بیلی روبین غیر متصل و آزاد در پوست پخش شده و باعث زرد شدن پوست دست و پا می شود.
۴. بیماری پانکراس
سر لوزالمعده نزدیک مجرای صفراوی قرار دارد. بیماری های پانکراس، مخصوصاً سرطان لوزالمعده ممکن است به مجرای صفراوی برخورد کرده و جریان صفرا را مسدود کند. عواقب آن مشابه اختلالات کیسه صفرا هستند، یعنی بیلی روبین نمی تواند دفع شود و در خون تجمع پیدا می‌کند و در نتیجه باعث زرد شدن پوست دست و پا خواهد شد.
۵. اختلالات ژنتیکی
سندروم ژیلبرت و دیگر شرایط ارثی که متابولیسم بیلی روبین را تحت تأثیر قرار می دهند، می توانند منجر به نوسان سطح بیلی روبین در خون شوند. در این شرایط ممکن است آنزیم کبدی که مولکول های قند را به بیلی روبین متصل می کند، کمتر از حد طبیعی فعال بوده یا ظرفیت کمتری داشته باشد که دفع صحیح بیلی روبین را مختل می کند.
۶. انسداد مجرای صفراوی
انسداد مجرای صفراوی می تواند ناشی از هر چیزی باشد که جلوی جریان طبیعی صفرا از کبد به روده ها را می گیرد. علل شایع آن عبارتند از: تنگی مجرا، سنگ یا تومور. از آنجایی که بیلی روبین جزئی از صفرا است، انسداد می تواند باعث تجمع بیلی روبین در بدن و زرد شدن پوست دست و پا شود.
۷. عفونت
بعضی عفونت ها مانند مالاریا، لپتوسپیروز یا هپاتیت ویروسی ممکن است باعث التهاب کبد شده یا به طور مستقیم بر عمر گلبول های قرمز خون تأثیر بگذارند و منجر به زرد شدن پوست دست و پا یا یرقان شوند.
۸. داروها
بعضی داروها ممکن است با ایجاد مسمومیت مستقیم به سلول های کبدی یا با ایجاد همولیز، زردی را تسریع کنند. داروهای رایج عبارتند از: مصرف بیش از حد استامینوفن، پنی سیلین ها، سفالوسپورین ها و برخی داروهای ضد سرطان.
۹. مصرف الکل
زیاده روی در مصرف الکل به صورت مزمن، می تواند به هپاتیت الکلی، کبد چرب و در نهایت سیروز منجر شود که همگی این شرایط می توانند توانایی کبد در کنترل بیلی روبین را مختل کرده و به زردی دست و پا بیانجامند.
۱۰. اختلالات متابولیسم بیلی روبین
در برخی از اختلالات ارثی نظیر سندرم کریگلر-نجار و سندرم دوبین-جانسون، یک نقص ژنتیکی در مسیرهایی که بیلی روبین را به شکلی تبدیل می کنند که بتواند در صفرا دفع شود، وجود دارد. بیماران مبتلا به این سندروم ها معمولاً سابقه طولانی از زرد شدن پوست دست و پا را در طول زندگی خود دارند.
۱۱. کاروتنمی
کاروتنمیا با تغییر رنگ پوست به زرد مایل به نارنجی (به ویژه روی دست ها و پاها) مشخص می شود. این عارضه خوش خیم، نتیجه مصرف بیش از حد کاروتن است؛ رنگدانه ای که در انواع سبزیجات و صیفی جات مانند هویج، کدو و سیب زمینی یافت می شود. کاروتنمی مضر نیست و بر صلبیه یا سفیدی چشم ها تأثیری نمی‌گذارد، اما ممکن است با زردی که نشانه ای از نارسایی کبدی است اشتباه گرفته شود. برای تمایز این دو از هم، یک پزشک می تواند عدم وجود زردی در چشم ها را ارزیابی کند. این وضعیت با تغییر رژیم غذایی به سادگی قابل مدیریت است و رنگ پوست به طور معمول پس از کاهش مصرف کاروتن به حالت طبیعی باز می‌گردد.
۱۲. کم خونی
کم خونی با کاهش تعداد گلبول های قرمز یا هموگلوبین، منجر به علائم سیستمیک مختلفی می شود اما معمولاً با زرد شدن مستقیم پوست همراه نیست. با این حال، انواع خاصی از کم خونی می توانند به صورت غیرمستقیم باعث ایجاد رنگ زرد در پوست شوند، به ویژه اگر کم خونی به دلیل همولیز به وجود آمده باشد. مقادیر زیاد بیلی روبین می توانند در بافت ها رسوب کنند و به زرد شدن پوست دست و پا منجر شوند. کم خونی کشنده (که با کمبود ویتامین B12 مرتبط است) اصولاً باعث یرقان نمی شود اما اگر به دلیل مشکلات کبد همزمان با زردی همراه باشد، ممکن است تغییر رنگ پوست رخ دهد. بنابراین، کم خونی می تواند با زردی دست و پا مرتبط باشد، اما اغلب این ارتباط از طریق فرایندهای ثانویه مرتبط با بیلی روبین وجود دارد.
چه زمانی باید برای زرد شدن پوست دست و پا به پزشک مراجعه کرد؟
همانطور که در مقاله لک های ناگهانی پوست نیز توضیح داده بودیم، گاهی اوقات، علت زرد شدن پوست دست و پا می‌تواند یک مشکل پزشکی جدی تر باشد، به ویژه اگر تغییر رنگ در نواحی مختلف بدن ظاهر شود.
هنگامی که فرد تغییر قابل توجهی در سلامت جسمانی خود احساس می کند (مانند زرد شدن پوست دست و پا)، بایستی فوراً به پزشک مراجعه کند. این نشانه ممکن است علامتی از بیماری های مختلف از جمله بیماری کبدی یا اختلال خونی باشد.
تشخیص زودهنگام این شرایط به درمانی مؤثرتر و نتایج بهتر کمک خواهد کرد. پزشک متخصص می تواند آزمایش ها و ارزیابی های لازم را برای تشخیص دقیق علت زرد شدن پوست دست و پا انجام دهد. همچنین بعد از آن، می تواند برنامه درمانی مناسبی را بر اساس شرایط خاص فرد و سلامت کلی او تدوین کند.
افراد در صورت مشاهده علائم زیر، علاوه بر زردی پوست، باید به پزشک خود مراجعه کنند:
- مدفوع سیاه
- وجود خون در مدفوع یا استفراغ
- درد قفسه سینه
- گیجی
- سرگیجه
- خستگی
- تب
- سردرد
- دردهای شدید معده
- تنگی نفس
- کبودی یا خونریزی غیرقابل توضیح
پزشک ممکن است انجام آزمایش های خون (برای بررسی سطح بیلی روبین)، سی تی اسکن و سونوگرافی (برای تصویربرداری از کبد) را توصیه کند.
پیشنهاد مطالعه : کراتوز اکتینیک چیست و چطور درمان می شود؟
نتیجه گیری علت زرد شدن پوست دست و پا
نقطه مشترک تمامی موارد علت زرد شدن پوست دست و پا، تجمع بیلی روبین در خون است. زمانی که سطح بیلی روبین افزایش می یابد، در بافت ها رسوب کرده و باعث زرد شدن پوست دست و پا (ناشی از یرقان) می شود. در صورت مشاهده زردی پوست، می بایست برای ارزیابی دقیق و مدیریت صحیح، با یک پزشک متخصص مشورت کنید.
چشم انداز بیماران با دست و پاهای زرد، بستگی به علت این تغییر رنگ دارد. در اکثر موارد، پاها پس از رسیدگی به بیماری زمینه ای به رنگ طبیعی خود بازمی گردند.
از آنجایی که زرد شدن کف پاها گاهی می تواند نشان دهنده یک مسئله جدی تر باشد، فرد بایستی در صورت داشتن هرگونه نگرانی یا تجربه علائم دیگر فوراً به پزشک مراجعه کند.
